Herfstwind dringt door merg en been ~ Bashō

Het is als lezer goed om zo af en toe buiten de eigen comfortzone te treden. Alleen blijft een probleem bij boeken uit een andere cultuur, of een andere tijd, dat de afstand tot de auteur toch niet altijd te overbruggen is. Kan de uitgever, of de samensteller, nog zo zijn best hebben gedaan het werk te ontsluiten.

Deze bloemlezing uit het werk van de Japanse dichter Matsuo Bashō [1644 – 1694] zei me weinig. Ondanks de inleiding van vijfentwintig pagina’s, ondanks het notenapparaat van 54 bladzijden daarbij. En ik denk dat dit is omdat de schrijver alleen in gestileerde vorm tot mij komt.

Aan het Hoofdkussenboek van Sei Shōnagon, om me tot dezelfde cultuur te beperken, is bijvoorbeeld boeiend dat de schrijfster soms zo herkenbaar eeuwig mens werd — niet al haar aantekeningen waren dan ook bedoeld voor de openbaarheid.

Als Bashō al emoties overbrengt, is dat altijd indirect. En daarmee te onderkoeld en geladen met niet direct toegankelijke symboliek.

Bashō heeft bijvoorbeeld de beroemdste dichtregels in het Japans op zijn naam staan.

De oude vijver: een kikker springt erin, de klank van water.

Daar bestaan honderden vertalingen van in het Engels. En typerend aan dit boek is dat Jos Vos uitgebreid moeite doet om uit te leggen dat die kikker een symbool voor de lente is, in de poëzie, en zo meer. Alleen hoort daar dan automatisch het symbool ‘stromend water’ bij. Dus was het schokkend dat Bashō die stroming ineens verving door de stilstaande poel.

Dat is op zich niet oninteressant. Maar door zo’n voorbeeld wordt ineens ook duidelijk dat het een gigantische investering in tijd kost om zelfstandig iets met zulk werk aan te kunnen vatten.

Van de weeromstuit vond ik de parodieën op Bashō’s werk nogal veelzeggend worden.

Een nieuwe vijver, zonder het geluid van springende kikkers.

Bashō, De herfstwind dringt door merg en been
Gekozen, vertaald, geannoteerd en ingeleid door Jos Vos
167 pagina’s
De Arbeiderspers, 2001
Privé-domein 242

[x]opgenomen in het dossier: Japan, privé-domein