Discovery of France ~ Graham Robb

► door: A.IJ. van den Berg

Dit boek wordt in de online-boekhandels wel gerubriceerd onder de fietsboeken; waarschijnlijk op basis van het kaft. En daar klopt weinig van. Hoogstens is een nuttige voetnoot dat Graham Robb er zo veel aan heeft gehad om het land te leren kennen op de fiets. Geen andere manier van reizen maakt je zo bekend met het landschap.

Hij reed dan ook veertienduizend mijl voor zijn onderzoek, zo staat in het voorwoord. En dat leverde een boek op wat dan, typisch genoeg, ook gaat over de uitvinding van de meter; eind achttiende eeuw.

The Discovery of France doet wat de titel zegt; het boek is een ontdekkingstocht van Frankrijk. Zij het dan, dat deze zich allereerst richt op hoe de Fransen ontdekten wat hun land allemaal te bieden had.

Want, tot ver in de negentiende eeuw was Frankrijk wel een staat, maar geen eenheid. In de meeste streken leefden de bewoners op zichzelf, onwetend van wat er zich achter gindse heuvelrug afspeelde. Mensen kenden ook alleen de weg in eigen gebied, en waren geheel niet nieuwsgierig naar wat er zich daar buiten afspeelde. Het land bergde vele vrijwel autonome landjes in zich.

Een inventarisatie van alle gebieden vond pas plaats toen geologen en landmeters, bijeengegaard door Jacques Cassini, Frankrijk in kaart brachten, in het midden van achttiende eeuw. Alleen leverden die inspanningen een reeks kaarten op die veel te duur waren voor vrijwel iedereen; waardoor de verzamelde kennis nog niet algemeen bekend werd.

Het was in vele streken een primitieve boel. En Robb blijft eigenlijk nog beleefd en terughoudend in het beschrijven van de achterlijkheden, en opvallende lokale gewoonten.

Zo was het in vele streken gebruik om de schedel van een baby naar een eigen schoonheidsideaal te vervormen. Robb behandelt dit gegeven overigens pas als hij aan de ideeën over schedelmaten toe komt, eind negentiende eeuw.

Verder waren de Fransen lang vrijwel nergens in staat om wegen te bouwen, die enigszins bruikbaar bleven. Daardoor bleven de Romeinse straatwegen, die er nog lagen, tot in de twintigste eeuw in dagelijks gebruik. Ook al werden ze duivelswegen genoemd, omdat ze niet leken te slijten.

Dus moet ik het toeval danken, dat dit boek deed rubriceren onder de titels over fietsen. Anders had ik niet snel gelezen. En daardoor had ik toch een imponerende en tegelijk amusante geschiedenis gemist, van hoe een in vele opzichten achterlijk land zich begon te ontwikkelen naar iets dat op een moderne staat leek.