Ironie ~ Søren Kierkegaard

Ook Søren Kierkegaard [1813 – 1855] heeft ooit gestudeerd, en ook hij moest enkele proeven afleggen om die periode af te ronden. Eén daarvan was het schrijven van een proefschrift.

Maar deze dissertatie lijkt me alleen van belang omdat Kierkegaard bekend werd om andere werken. Waardoor zijn gedachten nog altijd onderwerp van studie kunnen zijn. En waardoor een Nederlandse uitgever het anno 2011 gerust aandurft om een deel van die dissertatie uit 1841 over te laten zetten naar het Nederlands. En zo’n tekst dan uit te geven in een reeks met de titel ‘Kleine klassieken’. 1

Belangrijkste gedachte bij dit al zal zijn geweest dat Kierkegaard zich eenmaal duidelijk uitsprak over wat ironie is. In de laatste van de stellingen die bij het proefschrift horen, poneerde hij:

15. Zoals de wijsbegeerte met de twijfel begint, zo begint een leven dat waardig is menselijk genoemd te worden met de ironie.

Verder meent Kierkegaard dat er pas ironie bestaat sinds Socrates, en dat Hegel ironie op een merkwaardig enge manier gebruikt.

Maar goed, een hoofdwerk van hem, als Enten/Eller dat niet veel later zou verschijnen, is te lezen als éen lange kritiek op Hegel en diens fnuikende invloed op vrijwel alles. Een gegeven dat de uitgever van Ironie blijkbaar bekend veronderstelt bij de lezer; want een inleiding kon er verder niet van af in dit boek.

Als tekst is Ironie niet vreselijk bijzonder, vergeleken met wat ik verder, toegegeven, lang geleden, van Kierkegaard las. Er is me welgeteld éen opmerking bijgebleven, afgezien van de vijftien stellingen.

Kierkegaard vond twee definities:

Dit is de gewoonste vorm van ironie: men zegt iets ernstig, dat evenwel niet ernstig is gemeend. De andere vorm, dat men iets in scherts zegt, schertsend, wat ernstig gemeend is, komt minder vaak voor. [16]

En verder vindt er wat filosofologie plaats. Waarbij de kandidaat ernstig aan zijn leermeesters laat zien een aantal werken bestudeerd te hebben, en daar enige conclusies aan kan ontlenen.

Zo gaat een groot deel van dit boek over de implicaties van de obscene roman Rehabilititation des Fleisches van Friedrich Schlegel. En het zou uren van uitzoekwerk vergen, en stevige studie, om iets te zeggen over hoe zinnig die interpretatie was. In die tijd.

Ik heb dat er niet voor over. Daar is dit het boek niet voor. Daarvoor was Kierkegaard te weinig mens en te veel student nog, er allereerst op uit om zijn promotoren te imponeren.

Søren Kierkegaard, Ironie
123 pagina’s
Boom, 2011
vertaald door Willem Breeuwer

1. Boom heeft het formaat en uitvoering van deze serie duidelijk gejat van Penguin. En Penguin had tenminste nog het benul om teksten van Kierkegaard uit te geven die werkelijk klassiek waren. Zoals het Dagboek van een verleider. [↩]

[x]