Home ~ Witold Rybczynski

Zelfs redelijk objectief te noemen geschiedenisboeken kunnen polemisch zijn.

In Home bekijkt de Amerikaanse hoogleraar Rybczynski de historie van twee vrij traag verlopen evoluties. Hoe wonen wij thuis, is daarbij een vraag, en hoe komt dat? En hoe hebben onze ideeën over wat comfort is zich ontwikkeld, in de loop der tijd?

Deze twee ontwikkelingen lopen namelijk niet parallel. Sommige culturen hebben bijvoorbeeld wel de stoel en de zitbank uitgevonden, anderen deden het heel lang zonder.

Weinig mensen ook bouwen hun eigen huis tegenwoordig nog zelf. Laat staan dat ze dit ontwerpen. Voor dat ontwerp zijn al gauw architecten nodig. En Rybczynski is nogal gebeten op deze beroepsgroep. Die vindt het iets te vervelend dat er ook nog mensen moeten wonen in hun scheppingen, zo lijkt het wel.

Ergens eind negentiende eeuw ging het al mis. Juist dan worden de meeste vondsten gedaan die het wooncomfort aanzienlijk kunnen verhogen. Gasleidingen kunnen worden aangelegd, waterleidingen, het riool; en dus ook het watercloset. Elektriciteit komt langzamerhand overal beschikbaar.

En nog steeds verdomden de meeste architecten het toen deze innovaties mee te nemen in hun ontwerpen. Laat staan dat ze zich iets aantrokken van de kennis die er op dat moment al was over isolatie, dubbel glas, of de beste ventilatie.

Rybczynski meent dat de basis voor het moderne huishouden gelegd werd in de Nederlanden, tijdens de Gouden Eeuw. De burgerlijke cultuur hier was allereerst praktisch, en dat leidde tot tal van veranderingen in hoe huizen werden gebouwd en ingericht. Baksteen werd het bouwmateriaal, en in baksteen zijn nauwelijks ornamenten te maken — dus die verdwenen.

Bovendien betekende het bouwen in etages dat er veel duidelijker dan voorheen een scheiding was aan te brengen tussen wat een publieke ruimte was, en wat privé-vertrekken waren.

De uitvinding van de privacy is ook een derde ontwikkeling die in dit boek wordt geschetst.

Home verklaarde me verder onder meer waarom in de VS het toilet in de badkamer staat, en in Europa vaker een apart kamertje krijgt — die badkamer is een Amerikaanse uitvinding uit het einde van de negentiende eeuw. Nieuwe huizen kregen alle sanitair in éen keer in éen ruimte. Klaar. In Europa duurde het vrijwel overal lang voor huizen badkamers kregen, terwijl het toilet toen soms al van buiten naar binnen was verplaatst.

En zo waren er telkens weetjes die mijn begrip verrijkten. Mede omdat Witold Rybczynski zeer leesbaar en dus ook kritisch schreef, is zo’n schijnbaar droog boek als dit toch een heel onverwachte rijkdom.

Witold Rybczynski, Home
A Short History of an Idea
258 pagina’s
Penguin Books, oorspronkelijk 1986

[x]opgenomen in het dossier: hygiëne, woningbouw