Man Who Loved Books Too Much ~ Allison Hoover Bartlett

► door: A.IJ. van den Berg

Lezen is een onbarmhartige daad. Omdat lezen meteen ook oordelen is. Goede teksten worden direct onderscheiden van slechte. Mooie van lelijke. Nuttige van onnutte. Heldere van vage.

Dus vernietigt deze website boeken. Voor mij dan. De waarde van het bezit kan door het lezen nogal sterk worden gerelativeerd. Zoals ik al vlot na de start van boeklog ontdekte. De zelfopgelegde plicht om hier te verwoorden wat mijn ervaringen waren met een boek dwingt me om nog kritischer te kijken dan al gebeurde tijdens het lezen. Want het volstaat hier niet om enkel mijn gevoelens te verwoorden. Een oordeel eist argumenten.

Mede daarom ben ik gaan schiften in mijn boekcollectie. Al het matige kan inmiddels weg. Daarentegen is de bewondering voor al het goede en geslaagde groter geworden dan ooit.

Tegelijk geldt voor elk van de overgebleven boeken allereerst dat ik die houd om de belofte dat de schrijver me nog eens iets goeds te geven heeft.

Het bezit is secundair geworden. Wat heb ik aan boeken die ik nooit meer in zal kijken?

En daarom is de kloof tussen mij als boekenliefhebber groter dan ooit met die andere boekenliefhebbers, die het allereerst te doen is om unieke oude uitgaven, of eerste drukken, en boeken met een bijzondere opdracht van de auteur.

Die mensen acht ik postzegelverzamelaars. Omdat het hen zo gauw om een heel andere waarde gaat dan de inhoud van een uitgave.

Postzegelverzamelaars zijn per definitie niet geïnteresseerd in de inhoud van een gefrankeerde envelop.

The Man Who Loved Books Too Much gaat over een Amerikaanse boekendief. John Gilkey. De voornaamste andere hoofdpersoon is de antiquair Ken Sanders, die online een kruistocht tegen boekendieven begon; omdat hun misdaden grote schade berokkenen en nauwelijks worden bestraft. Een derde persoon in het boek is nadrukkelijk de auteur. Allison Hoover Bartlett. Die iets van een beginnende hebberigheid vertoont voor het bezit van kostbare boeken.

Deze uitgave kan daarmee ook dienen als een introductie in waar een verzamelaar zoal op te letten heeft.

Meest ware uitspraak lijkt me dan de constatering van een handelaar dat vrijwel alle heel oude boeken wel een keer gestolen zijn.

Uniek aan The Man Who Loved Books Too Much is dat de auteur de boekendief te spreken krijgt — zodat er een portret van deze man mogelijk wordt. Waaruit dan weer blijkt dat deze oprecht meent geen enkel kwaad te doen. Gilkey heeft het zich in zijn hoofd gehaald een gentleman te worden, met een grote bibliotheek, zoals Britse landheren die hadden. En hij vindt het niet meer dan logisch dat antiquairs hem daarbij helpen vanuit hun overvloed.

Gilkey’s grote droom is het vervolgens om eerste drukken te bezitten van alle honderd titels van die Modern Library-lijst met het beste van de twintigste eeuw.

Zijn tegenpool in het boek, de boekhandelaar, is al even obsessief in het kweken van bewustwording onder medehandelaren dat ze worden bestolen; en dat de overheid daar te weinig tegen doet.

En tot halverwege deze uitgave leverde dit contrast een meeslepend verhaal op. Tot de voortgang wat merkwaardig stokte. En inderdaad leerde de verantwoording mij dat Bartlett eerder een veel kortere versie van deze geschiedenis heeft gepubliceerd; waarmee dit boek dus een aangelengde geschiedenis biedt.

Daarop begon het mij toch te vervelen dat The Man Who Loved Books Too Much enkel op dat ene aspect van boeken inging. Er komen nu eenmaal geen oude boeken bij. Wat er is wordt almaar kostbaarder en daarmee gewilder bij de postzegelverzamelaars.

En wonderlijk wordt dan slechts het gegeven dat internet ons allen bedient. Google Books maakt het mij mogelijk om vanuit huis oude titels in te kijken die voorheen zelfs geen enkele bibliotheek in Nederland beschikbaar had. eBay en andere marktplaatsen online bieden aan boekendieven een ideale afzetmarkt, net als de talloze piraten en oplichters die hebben ontdekt dat het kostbare boek als object grote heblust opwekt bij sommigen.