Thing Explainer ~ Randall Munroe

► door: A.IJ. van den Berg

Prachtig boek, om het idee en om de illustraties — want omdat overal grapjes kunnen opduiken, kijk je extra goed. Alleen deugt er toch ook iets helemaal niet aan deze uitgave, zonder dat mij precies lukt te verwoorden wat.

Randall Munroe heeft er zijn werk van gemaakt om de wereld uit te leggen. En dit gebeurt dan vooral door nadruk te leggen op wat er zoal vreemd aan is. Normaliter gebeurt dit online in de strip xkcd, die gekenmerkt wordt door matig getekende stokfiguurtjes en regelmatig nogal briljante grappen. Voor al zijn mede-nerds dan.

Het boek Thing Explainer brengt een variatie op zijn gebruikelijke aanpak. In deze uitgave legt hij in woord en beeld een groot aantal zaken uit die elk denkend mens zou horen te weten. In zijn nuttigste bijdragen gaat het daarbij gauw eens over ‘zwarte dozen’. Ons is dan wel bekend dat zulke dingen bestaan, en zelfs wat ze doen, alleen ontging ons de precieze werking tot nu toe.

Extra handicap daarbij was dat Munroe zichzelf dwong om voor zijn uitleg slechts de duizend meest gebruikte woorden in het Engels te benutten.

Thing Explainer is een beeldwoordenboek over vrij exacte kennis, waarin doelbewust alle jargon werd weggelaten. Alleen ontbreken er ook nogal wat normaal geworden woorden.

Dus wordt een raket bij hem voor deze gelegenheid een ‘space boat’.

Had hij wel degelijk daar het woord ‘ship’ kunnen inzetten — dat staat in de lijst met die duizend woorden achterin het boek. Alleen maakte ‘space boat’ hem aan het lachen, en ‘space ship’ niet.

En dan zal deze beperking voor een Amerikaan met zijn vanzelfsprekende wereldtaal aanzienlijk grappiger zijn dan die dat voor mij ooit worden kon. Want anders dan de schrijver heb ik me in vreemde talen moeten redden ooit, met een nog veel kleiner paraat vocabulaire dan duizend woorden, in dier dagen voordat Google Translate of Google Images bestonden om het leven te vergemakkelijken.

Ofwel, er is voor mij niet principieel iets grappigs aan een taal waarin alle precisie mist, door het tekort aan de correcte woorden.

Want hoe zeg je in het Pools iets nodig te hebben tegen diarree?

Wat is Russisch voor binnenband?

Hoe vind je in het oosten van Turkije een fax-machine? [Ik geef toe, mijn voorbeelden zijn wat oud. Fysiek een langere tijd van huis zijn, werd me te onaangenaam].

Dus staan er wat mij betreft vanzelfsprekend prachtige voorbeelden in Thing Explainer, zoals dat Munroe een batterij voor de gelegenheid een krachtdoos noemt. En dat oordeel zal dan mede zijn omdat ik meen dat elk denkend mens in theorie hoort te weten hoe een batterij of accu werkt.

Te vaak evenwel zit de beste vondst in Munroe’s titel van zijn lemma. Omdat hij dan iets moest omschrijven, omdat het juiste woord niet mocht, en dat dan soms gebeurt vanuit een opvallende invalshoek; die daarop even extra goed doet kijken. Want waar heeft de auteur het dan over?

Alleen werd de tekst daarop soms ook een soort invuloefening die dan voor mij niet meer grappig worden wou.

Less is not always more. Less can be a bore.