Covert Joy ~ Clarice Lispector

Vaak genoemd nog, in eindejaarslijstjes eind december, dat dikke deel privé-domein met de columns die Clarice Lispector rond 1970 schreef in Jornal de Brasil.

Ook ik was eerder in 2016 voor de belofte gevallen misschien iets unieks te lezen te krijgen in De ontdekking van de wereld. Had Brazilië me eerder niet ooit het onvergelijkbare mirakel Dalton Trevisan gebracht? Alleen lukte het vervolgens nooit om in die Nederlandse vertaling door te dringen. Clarice Lispector [1920 — 1977] bleef me te ongrijpbaar. Ik moest het eerst leren om haar te lezen, zoals anders enkel dichters eisen, alleen werd me niet duidelijk of al die inspanning ooit lonen zou.

Kwam dat nog niet eens alleen door haar zoekende taal, die per alinea van register kan veranderen. Ik vermoedde ook iemand te lezen die niet alleen uit een ander land stamde, met een andere taal en manier van uitdrukken. Mijn vrees was ook te veel te missen om andere redenen.

August Willemsen gaf bijvoorbeeld ooit eens een hele uitleg bij een paar simpele regels van een Braziliaanse dichter die hij vertaald had. Die dichter dronk daarin koffie, die hij zelf had gezet. En Willemsen liet daarbij zien dat er nog een hele wereld achter die woorden zat. Want Brazilianen van enige standing hadden volop personeel. Werkjes, als het zetten van koffie, deed een fatsoenlijk iemand nooit zelf.

Ook Clarice Lispector had personeel thuis…

Omdat het met het deel privé-domein niet opschoot, las ik éen van de negen verhalenbundels die Lispector publiceerde. Niet geheel toevallig was dat een vertaling van Felicidade clandestine, het boek dat verscheen toen zij met die columns bezig was voor Jornal de Brasil.

En wellicht omdat deze verhalen iets beter op toon blijven, of misschien domweg omdat een Engelse vertaling anders leest dan een Nederlandse, kon ik deze bundel wel aan.

Kwamen er trouwens teksten terug die ik al in het Nederlands gelezen had. Direct het eerste verhaal al, ‘Covert Joy’, over de kleine wrede dochter van de boekverkoper bijvoorbeeld, staat al meteen in beide boeken.

Blijft de constatering wel staan dat je Clarice Lispector moet leren lezen zoals je een dichter kennen leert. De dertien verhalen in deze bundel zijn vrijwel allemaal verhevigingen van een moment in taal. Beschrijvingen gauw eens van een ogenblik. Het vastleggen van een sfeer. Steeds lijkt het daarbij om de verwerking van gebeurtenissen te gaan uit het leven van de schrijver.

Daarmee dwingt zich dus ook een leeswijze op. Waarschijnlijk is het onmogelijk om meer dan éen verhaal van Lispector per dag te lezen. Waarmee zo’n verzamelbundel nog lange tijd lectuur zal bieden; sommige verhalen zijn niet meer dan twee pagina’s lang.

Of het ooit wat wordt tussen die Nederlandse vertaling van Lispector’s columns en mij, durf ik alleen nog altijd niet te voorspellen.

Clarice Lispector, Covert Joy
vertaling door Katrina Dodson van Felicidade clandestine, 1971
in:
Clarice Lispector, Complete Stories
645 pagina’s
Penguin Classics, 2015

[x]

© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden

2 commentaren

Harrie Lemmens  op 12 januari 2017 @ 09:22:05

Wat ik me afvroeg bij het lezen van dit stukje: hebt u bij alles wat u leest een handleiding nodig? Bent u niet zelf in staat teksten te interpreteren? En dat u zich beter thuisvoelt in het Engels dan in het Nederlands, uw moedertaal (?), verdient een groot compliment.
Met vriendelijke groet,

Vertaler (tot mijn spijt in het Nederlands) Harrie Lemmens

boeklog.info  op 12 januari 2017 @ 10:24:05

Het komt vaker voor dat ik in het Spaans of Portugees werkende schrijvers niet goed in Nederlandse vertaling lezen kan — de zinnen van Vargas Llosa krijgen al gauw daar een nare ronk van — waar een Engelse vertaling me wel zo’n boek in brengt.

Zegt dat iets over de kwaliteiten van die vertalingen? Misschien.

Zeker is wel dat ik Nederlands op een andere manier consumeer dan Engels — dat mijn absoluut niet perfecte beheersing van dat Engels me anders laat lezen. En dat ik in dit geval daarvan leerde meer van Clarice Lispector te kunnen lezen.

Had ik me enkel tot uw vertaling van De ontdekking van de wereld beperkt, dan had haar boek tot in lengte van dagen op de stapel ‘nog eens uit te lezen’ gelegen.

Het verbaast mij dat u mijn poging om toch tot Clarice Lispector door te dringen, door daar extra moeite voor te doen, blijkbaar als een aanval ziet op uw werk. Terwijl ik nu net de fout bij mijzelf zocht.