Pas op, u wordt verleid! ~ Rob van Vuure

► door: A.IJ. van den Berg

Maanden gaan er inmiddels voorbij zonder dat ik een papieren tijdschrift inkijk. En dat is ook al enige jaren zo. Toch had ik ooit een hele reeks tijdschriftabonnementen lopen. Dat was een periode waarin ik met zekerheid op donderdag meerdere opiniebladen thuis kreeg bezorgd. Eén dag slechts voor ook mijn krantenabonnementen eindeloze hoeveelheden aan weekendbijlagen binnen zouden brengen.

En terugkijkend waren er twee redenen op om tijdschriften geabonneerd te zijn, of zelfs weleens een exemplaar los ergens te kopen. Er was toen weinig anders. En het was fijn dat het luttele uit het aanbod dat me beviel gewoon thuis kon worden bezorgd.

Alleen is toen de RSS-feed ontwikkeld. En daarmee werd het nog weer eenvoudiger om online dagelijks een voedzaam leesmenu bij elkaar te scharrelen. Dat zoekproces was ineens grotendeels geautomatiseerd. Waarmee plots ook de nadelen van papieren tijdschriften, en hun bijbehorende abonnementen, begonnen op te vallen.

In elk exemplaar stonden altijd hoogstens een enkel artikel dat ik met belangstelling las.

Al waren er ook altijd de vaste rubrieken nog, waarvan het doornemen een prettig ritueel kon zijn.

Dus ging me opvallen dat het zo’n redactie van een tijdschrift steeds minder goed lukte om iets memorabels aan lectuur bij elkaar te zetten dan ikzelf voor elkaar kreeg, op internet. En daarop kwamen sommige bladen niet eens de wikkel meer uit. Ook al omdat zo’n abonnement immer op tijd moest worden opgezegd om er niet weer een jaar aan vast te zitten.

Tijdschriften hebben weliswaar ooit groot nut gehad, voor mij, alleen bestaat dat directe nut niet meer.

En in die zin is het jammer dat de bundel Pas op, u wordt verleid! uit 2010 stamt. Want ik was wel benieuwd wat een ‘bladendokter’ zou hebben op te merken over alle ontwikkelingen online sindsdien.

Het probleem van alle publiekstijdschriften, en de kranten ook, is dat ze gemaakt worden om advertenties te verkopen. Kan een redactie dat nog zo oneens zijn met de uitgever. Alleen is door internet nogal gaan opvallen hoe weinig nut het voor een adverteerder heeft om dure advertenties in een krant of tijdschrift te zetten. Dus verschoven de bestedingen.

Rob van Vuure [1945] schreef voor De Volkskrant een rubriek over tijdschriften met een wat wisselend karakter. Soms bood hij daarin weinig meer dan een momentopname, met recensies over bladen die maand of week in de winkel lagen. Maar dikwijls ook liet hij iets meer doorschemeren over de universele wetten achter het maken van bladen die hij geleerd had, verantwoordelijk als hij was geweest voor een tijdschrift of twintig.

Ging het daarbij nogal eens om hoe tijdschriften iets op hun covers konden zetten dat ze aantrekkelijk maakte — of juist helemaal niet — voor de impulsieve koper.

Tijdschriften met vooral abonnees als lezer houden er namelijk heel andere tactieken op na om hun cliëntèle te binden. Soms verschillen tegenwoordig de covers zelfs die de vaste lezers krijgen ten opzichte van hetzelfde blad in de losse verkoop.

Door Van Vuure’s vele, altijd geïllustreerde voorbeelden viel me alleen iets anders op. Zo ben ik online inmiddels al enige jaren vrijwel immuun voor clickbait — dat zijn verwijzingen naar een zogenaamd geweldig artikel op een andere website; die vervolgens nooit de belofte uit de aankondiging waar kunnen maken. Juist omdat er nooit komt wat wordt beloofd, is zulk click-aas enkel nog irritant, en daarmee inmiddels nutteloos.

Van Vuure laat zien dat clickbait al lang bestond voor de hyperlink was uitgevonden. Maar dus ook dat tijdschriftenmakers wel heel lang vergelijkbare trucs konden toepassen om argeloze kopers tot aanschaf te verleiden. Benieuwd daarom bijvoorbeeld of de prikkels m aandacht te trekken steeds sterker moeten worden, in deze digitale tijden, wil attentie worden gescoord.