Waarde van niets ~ Raj Patel
Wat kost een Big Mac? Volgens de prijslijst voor 2017 op de Nederlandse website van de firma McDonalds bedraagt de losse prijs daarvan nu € 3,85. Inclusief BTW.
Maar klopt dat wel? Raj Patel probeert in zijn boek De waarde van niets om de lezer ervan te doordringen dat zo’n los prijskaartje lang alles niet zegt. Zo’n opgepimpte hamburger bestaat alleen al voor een groot deel uit landbouwsubsidies, die ooit ergens aan zijn uitgegeven. Ook waren er eindeloze hoeveelheden drinkwater nodig om het voedsel te groeien dat de koe groot zou brengen die het vlees leverde. Zijn koeienpoep om de fosfaten, en ook alle methaan dat koeien maken door het herkauwen van hun voedsel, ondertussen een tamelijk groot milieuprobleem.
Betaalt zo’n fastfoodketen, zeker in de VS, te slecht om hun werknemers echt in leven te houden. Waardoor het personeel wel bij de Staat moet blijven aankloppen voor steun.
Kleven er bovendien gezondheidsrisico’s aan elke vette hap. Helemaal voor wie niet zonder kan. Obesitas, of hart- en vaatziekten, kosten een samenleving ook behoorlijk wat geld.
Ofwel, De waarde van niets probeert om te ontwarren wie er precies voor wat betaalt. En daarmee spreekt de schrijver, Raj Patel, zich ook nadrukkelijk uit over de machtsverhoudingen in de wereld, en wat daar zoal niet aan deugt.
Er is namelijk nogal wat geweld nodig om deze machtsverhoudingen in stand te houden. Wat dan als vanzelfsprekend ten koste gaat van de armsten en de zwaksten.
Volgens hen is het probleem van armoede en honger niet te wijten aan een tekort aan eten maar aan een tekort aan macht. En dat maakt het idee van alle vormen van geweld tegen vrouwen fundamenteel. Behalve het fysieke geweld, zoals slaan of verkrachten, waarmee éen op elke drie vrouwen tijdens haar leven te maken krijgt, is ook honger een vorm van geweld waar vrouwen disproportioneel hard door worden getroffen. Van de mensen die op dit moment honger hebben in de wereld, is 60 procent vrouw of meisje. Dit verhaal geldt voor zowel rijke als arme landen, waar moeders maaltijden overslaan zodat hun kinderen kunnen eten. Als een vrouw haar voedselgewassen niet op de markt kan verkopen omdat het gesubsidieerde product uit de Europese Unie of de Verenigde Staten goedkoper is, dan is dat ook een vorm van geweld. Als ouders het zich niet kunnen veroorloven om hun dochters naar school te sturen omdat ze thuis hun arbeid niet kunnen missen, dan is dat ook een vorm van geweld. En de migratie die nu al door de klimaatverandering op gang is gebracht, is eveneens een vorm van geweld.
[153-154]
(Zelden zo veel bevestiging gevonden overigens in éen boek dat het filosofische traktaat over geweld van de voormalige ‘denker des Vaderlands’ Hans Achterhuis wel zeer onnozel van visie is).
Patel heeft zichzelf weleens beticht van anarchistische sympathieën, en die blijken zeker uit dit boek — dat meteen geschreven zal zijn vlak nadat de gigantische fouten van de financiële markten zichtbaar werden; dat inmiddels zo parasitaire systeem wat de echte economie vrijwel niets oplevert, en als het hapert toch hele samenlevingen dodelijk kan verwonden.
En mij bleek dat het domweg weleens heel prettig is om een boek te lezen als dit. Vanwege de getoonde ambitie alleen al bij de schrijver om afstand te durven nemen van de bestaande ideeën over politiek of economie, door simpelweg te durven kijken wat er echt aan de hand is. Op deze aarde. Om er niet voetstoots vanuit te gaan dat de dingen zijn zoals ze zijn.
Kwam daar dezer dagen overigens bij dat er een nieuw Nederlands kabinet aankomt, dat volgens het regeerakkoord de uitwassen van het kapitalisme opnieuw negeert, nee zelfs kritiekloos omarmt.
Als iets het falen van de parlementaire democratie hier aantoont, dan wel de wetenschap dat geen verkiezingsprogramma’s er toe doet, omdat het kabinet dat de macht krijgt vervolgens beleidskeuzes maakt waar geen normaal mens ooit voor heeft kunnen kiezen. Dus las ik De waarde van niets misschien in net de verkeerde gemoedstoestand — de wrevel over het actuele nieuws versterkte wellicht het idee een goed boek te lezen.
Ik weet alleen niet wat politici beogen te genezen met hun aansporingen om ons allemaal trots rond de vlag te scharen, luidkeels het volkslied zingend, en iedereen van buiten die niet is als ons als minderwaardig te gaan zien. Want, dat lijkt me geen geneeswijze, dat is nu net de manifestatie van een ernstige kwaal op zich.
RSS feeds