AA Gill Is Away ~ A.A. Gill

Die Adrian Anthony Gill [1954] is zo’n man die de moeilijkheden opzoekt. Dat begint er al mee dat hij dyslexie heeft, en van schrijven zijn beroep maakte. En misschien verklaart dit waarom ik hem op zinsniveau soms werkelijk briljant vind, en tegelijk veel van zijn stukken een merkwaardige opbouw vind hebben. Die houden dan ineens op, terwijl het voelt alsof er nog meer hoort te komen.

In de bundel AA Gill Is Away zijn reportages verzameld van de reizen die hij maakte eind vorige eeuw, en de jaren daarna. Daarbij ging hij ook in Groot-Brittannië op onderzoek uit, waarbij zijn metgezel enkele keren Jeremy Clarkson was — die hier vooral bekend is van het TV-programma Top Gear.

Zo reisden de twee op expeditie naar Cheshire af, de county in Groot-Brittannië waar veel van de nieuwe rijken wonen. Waarbij Gill, die niet bekend is van televisie, aan iedereen die Clarkson nastaart, verraadt dat deze beroemdheid een homo is. En dit tekent de verhouding tussen die twee wel. Proberen ze ook nog te golven, wat dan zo grappig uitpakt als een spel zijn kan dat wordt uitgevoerd door twee onsportieve mannen van middelbare leeftijd.

“So what do you think?” asked Jeremy, after a hole where we were only nine above par and I’d hit a very sweet fifth drive. You mean the golf? “Yes, what do you think about the golf?” The golf — well, it’s rather embarrassing. But you know, I quite like it. There’s a sense of achievement, like dusting the dado rail. “You know, I rather like it as well. I could take this up, but then I’d have to pretend to the wife that I had a mistress to get away at the weekend, and hide my kit in a friend’s house.”

[277-278]

Later reizen beide naar IJsland, dat dan nog een financiële boom beleeft. Waarom ze dat land opzoeken, blijft onduidelijk. Dat artikel is dan ook alleen memorabel omdat Gill bij het eten haai voor Clarkson besteld, die eerst anderhalf jaar in de grond heeft mogen rotten.

Het bezoek aan IJsland levert Gill vervolgens wel weer de uitnodiging op om jurylid te worden bij de landelijke finale van de Miss World-verkiezing. Waaraan alleen schonen meedoen die de verkiezing als een lolletje zien, maar de te winnen reisbeurs wel aardig lijkt. En zie, dan is hij niet enkel bezig lol te trappen met Clarkson. In plaats daarvan beledigt hij terloops de Miss World van dat moment. Maar hij kijkt tenminste rond.

De vaak onbarmhartige observaties van Gill uit zulke episodes tilt deze verzameling reportages uit boven de standaard in het doorgaans zo brave genre.

Is er ook nog die reportage gewijd aan de keer dat A.A. Gill in Californië zijn eigen scenario voor een pornofilm gaat verfilmen. Inclusief neger met een karikaturaal grote lul, die een vrouw op een bruidstaart moet pakken.

Susan had some changes. “A lot of this is way over the customer’s heads, let alone the actors’. And this boy-on-boy scene has to go or they won’t stock it in the shops. The merest hint of homosexuality and the poor dears lose their erections. Remember, what we’re making is a masturbation aid; the wankers can’t handle a bit of gayness. And I think we have to drop the scene where the Chinese girl smokes a joint in her vagina and says, ‘My pussy’s got the munchies for you.'”

“Why?” I asked. “Can’t you find a girl who can do pelvic floor-exercises?”

“It’s not that — it’s drugs. They’re really strict about that.”

[170-171]

Toch blijven me ook van zo’n episode vooral de zijdelingse opmerkingen bij. Zoals dat in het zo merkwaardige Californië 90% van het wereldwijde amusement wordt gemaakt.

En uiteindelijk zijn het telkens toch vooral de zinnetjes die hem zo leesbaar maken. De zinnetjes die zo onbekommerd uitspreken wat er vreemd is aan wat A.A. Gill onder ogen krijgt.

A.A. Gill, AA Gill is away
323 pagina’s
Phoenix 2003, oorspronkelijk 2002

And Another Thing ~ Jeremy Clarkson

Jeremy Clarkson schrijft de scripts voor Top Gear; een TV-programma dat hij bovendien presenteert. Het is éen van de weinige uitzendingen die ik zelden oversla. Maar over die reeks, en de jongetjestelevisie daarin, heb ik elders al eens uitgebreid geschreven.

Clarkson heeft ook een wekelijkse column in de krant The Sunday Times. Dit boek is daar een bundeling van.

Nu speelt Clarkson op televisie een duidelijke rol — die van een man met uitgesproken, dikwijls zelfs wat extreme meningen. Alleen daardoor al is hij niet bij iedereen even geliefd. De grote vraag vooraf aan het lezen van deze bundel was daarom of hij die rol op papier ook zou gaan spelen.

Dit bleek zo te zijn.

Toen werd een vraag of het moeite waard zou zijn een heel boek te lezen vol met aplomb gebrachte meningen.

Dit viel nog niet mee.

Clarkson’s humor is die van het overstatement. En maar heel soms weet hij iets daardoor zo bizar te maken dat het me verraste.

Overigens komen er nauwelijks verwijzingen naar zijn werk voor Top Gear in de columns voor. De lezers weten wel dat hij dit programma maakt, zo is waarschijnlijk uitgangspunt voor Clarkson. Dus schrijft hij uiteindelijk standaard-columns, en hangt het maar net van het seizoen af en de actualiteit waarover die gaan. Goed, hij heeft kinderen, maar daar gaat hoogstens zijdelings over; als het om de onmogelijke opgave gaat om cadeau’s voor hen te kopen. En Clarkson bezoekt wat vrij vaak bijeenkomsten waarvoor beroemdheden moeten worden uitgenodigd, dat valt dan nog wel op.

Het is dat hij die overstatements ook tegen zichzelf aanwendt, en zijn eigen onhandigheid behoorlijk kan uitserveren, anders was dit waarschijnlijk een onuitstaanbaar boek geweest.

Jeremy Clarkson, And Another Thing
The World According to Clarkson
Volume 2
318 pagina’s
Michael Joseph, 2006

Previous Convictions ~ A.A. Gill

Achterop elke bundel die ik van Gill bezit, staat hetzelfde prijzende zinnetje van Lynn Barber. Die benoemt hem daarin tot de briljantste journalist van onze tijd. Op afstand zelfs. En ik begreep die lof nooit zo, hoe goed ik A.A. Gill ook vind schrijven soms.

Een echte journalist doet toch meer dan alleen zijn opinies zo opschrijven dat anderen daar om moeten lachen?

Pas door deze bundel, met reportages uit hier en daar, begreep ik dat Gill inderdaad een heel goede journalist kan zijn, als hij dat wil. Zelfs al genoot ik nog meer van de stukken die vooral om de leut waren geschreven.

Zo ging de schrijver er opnieuw enige malen met Jeremy Clarkson op uit. En alleen de situaties waar beide heren dan in belanden zijn al grappig — Clarkson met zijn lange lijf op een fiets in Amsterdam, Clarkson die giechelend zeker weet dat stuff roken helemaal niets met een mens doet, Clarkson met zijn bleke middelbare mannenlichaam tussen de gebronsde homo’s op een Grieks naaktstrand — en dan voegt Gill’s taalgebruik daar nog aan toe.

Briljante journalistiek, en een bescheidener woord heb ik er niet voor, is bijvoorbeeld het interview dat Gill afnam aan Henry Cartier Bresson. Dat was een fotograaf die er onder meer om bekend stond nooit zulke gesprekken toe te staan. Toen dit bij uitzondering toch gebeurde, had hij ook niets te zeggen. Hij kon nog net niet ontkennen ooit foto’s te hebben gemaakt, omdat iedereen de bewijzen kende, maar anders had hij dat vast geprobeerd.

Veel journalisten strijken in zulke gevallen de plooien zelf maar glad. Ook al omdat zo veel interviews al geschreven worden voor een gesprek plaatsvindt. De antwoorden zijn al bekend, uit de knipselmap, alleen de formulering kan misschien nog verrassen. Gill bracht het gesprek juist met al zijn onhandige stiltes en misverstanden. En het is alleen al opmerkelijk dat zoiets anders vrijwel nooit gebeurt.

Gill bezocht veel landen in Afrika voor deze bundel. Hij ging zelfs naar Irak, met Jeremy Clarkson, zonder daar ook maar éen Irakees te spreken. En hoe goed geschreven die reportages ook zijn, mij waren toch de uitstapjes liever die hij maakte naar de plaatsen die iedereen al kent. Omdat hij daar toch altijd iets waarnam dat tot een humoristisch, maar onbarmhartig oordeel voerde.

However elaborate, grandiose, and monumentally tasteless Vegas becomes, it is never going to be anything as astonishingly and monumentally tasteless as the people who come to visit it. For starters, it’s the sheer size of them. These are the fattest people on the planet. Vast, lardy, adipose flesh, ladled into sweatpants and sport shirts; grotesquely ripe girls and cartoon plastic breasts as a moment of firm bas-relief between their gobble-gobble triple chins and the rolling savanna of their stomachs.

As a visiting foreigner I understand that fat is a measure of class here. But, oddly and unexpectedly, so is hair. The confections of intricate macramé, the weaving, the haymaking, clipping, twisting, tying, fretting, teasing, lassoing, gluing and dyeing that go into these coiffures are remarkable, and it’s all apparently extempore, amateur, home-made, created with the verve of frontier embroidery and done without mirrors. Hair lives aloof and apart.

Las Vegas [220-221]

Staan er zelfs nog enige autobiografische stukken in deze verzameling, over zijn vader, en over Gill’s zoon.

A.A. Gill, Previous Convictions
Assignments From Here and There
270 pagina’s
Phoenix 2007, oorspronkelijk 2006