Author in Search of Six Characters ~ Milo Manara

Manara speelt wat met Pirandello’s toneelstuk Zes personages op zoek naar een auteur in dit boek. Dat opent op zich perpectieven. Maar waar Pirandello probeerde uit te vinden waar de grenzen liggen van wat iemand met toneel kan zeggen, laat Manara na ook zoiets te proberen met enig elan.

Als hij al grenzen opzoekt, dan die van de film. Er zijn ook wel wat ingrepen van buitenaf in het verhaal. Zo zouden alle verhaallijnen al in een script staan, waarnaar weleens wordt verwezen. Maar zulke verwijzingen komen dan weer niet onverwacht, namelijk alleen als de productie-assistente in beeld verschijnt.

Voor de rest is het een beetje bloot papieren meisje bekijken en bladeren, dit boek. Want, meisjes tekenen kan Manara wel goed. Het verhaal is namelijk weer goeddeels onbegrijpelijk. Dat een groot deel van de hele mensheid collectief zelfmoord pleegt door met graagte in een enorm gat te springen, zal wel een metafoor zijn voor de verwoestende werking van het kapitalisme, of zoiets.

Of misschien zijn het de verdovende drugs, het is tenslotte een rasta die ze tot zelfmoord optrommelt.

Enfin, ik spartel dan misschien nog even om het te willen begrijpen, maar eigenlijk is gegeven volkomen oninteressant.

wordt vervolgd

Milo Manara, An Author in Search of Six Characters
The African Adventures of Guiseppe Bergman. Part 1
72 pagina’s
Catalan Communications © 1989


Dies Irae ~ Milo Manara

Kreeg Manara in zijn vorige boek een uitgelezen kans om uit te zoeken wat iemand precies met een stripverhaal kan zeggen, grijpt hij die mogelijkheid in dit boek pas aan.

Ik heb de schurft aan postmodernistische vertellingen of het ingrijpen van de auteur in een verhaal, maar bij uitzondering werken veel van die trucs in dit album nu een keer wel. Dat komt mede omdat Manara ineens begrijpt niet altijd aan zijn realistische lijntekeningen te hoeven vasthouden.

In passages die daartoe de mogelijkheid bieden, leent hij de tekenstijl ineens bij grote voorgangers in de stripwereld en de beeldende kunst. Maar het mooie is dat het als vanzelf spreekt dat Manara voor een flashback ineens een Aubrey Beardsley doet.

Alleen ontspoort het verhaal natuurlijk weer in pretentieus gedoe na een redelijk begin.

wordt vervolgd

Milo Manara, Dies Irae
The African Adventures of Guiseppe Bergman. Part 2
84 pagina’s
Catalan Communications © 1990

Great Adventure ~ Milo Manara

Milo Manara is vooral bekend om zijn licht-pornografische boeken, waarin het verhaal slechts dient om de vrouwelijke personages erin bloot te krijgen. Toch heeft hij ook het respect van serieuze stripliefhebbers. Dat komt door de reeks Guiseppe Bergman-verhalen, waarvan dit ooit het eerste deel was.

Ik kende stukken van dit boek al, van lang geleden. Om éen of andere reden had de openbare bibliotheek in dat dorpje waar ik woonde indertijd een abonnement op het stripblad Wordt vervolgd; de vertaalde editie van het prestigieuze Franse blad A Suivre.

Prestigieus schrijf ik, maar net nog stond er pretentieus. Het scheelt een paar letters maar, en soms ook nog wat levenservaring.

Toen begreep ik niet veel van de Bergman-verhalen. Wie was die HP bijvoorbeeld? Ja, Hugo Pratt. Dat was ook een tekenaar, zo veel wist ook nog wel. Van de Corto Maltese-verhalen, die me ook al zo onbegrijpelijk voorkwamen. Er gebeurde niets in.

Goed. In die dagen zonder internet, waarin nog niet zo veel informatie heel makkelijk te verkrijgen was, kon ik nog hopen er later misschien meer van te snappen. Als ik groot zou zijn.

Nu ik groot ben, is die hoop op meer begrip vervlogen. Ik moet de wereld zoals die tot mij komt wel indelen volgens mijn beperkte kennis. Al zijn sommige dingen me inmiddels wel wat duidelijker geworden. Manara heeft in een paar boeken samengewerkt met Hugo Pratt, die bovendien door velen als een wegbereider wordt gezien voor acceptatie van het literaire stripverhaal. Het optreden van die HP als almachtig personage in dit boek is een hommage.

Maar nog steeds blijft dit verhaal onbegrijpelijk. De hoofdpersoon Guiseppe Bergman wil avonturen beleven, en beleeft die dan ook. Het verhaal maakt nogal rare sprongen, omdat het magisch-realistisch is, zoals ik dat inmiddels noem.

Ook is het behoorlijk pretentieus in zijn onbegrijpelijkheid, en lijkt het me daarom speciaal toegesneden op de Franse markt.

Blijft eigenlijk alleen de tekenkunst over, die me aanmerkelijk beter bevalt als het werk in Manara’s pornoboekjes. Vooral omdat kleur ontbreekt, en hij alles met zwarte lijn en arcering moet doen.

wordt vervolgd

Milo Manara, The Great Adventure
HP and Guiseppe Bergman
110 pagina’s
Catalan Communications © 1988

Indian Summer ~ Milo Manara & Hugo Pratt

De boeken van Hugo Pratt [1927 — 1995] leerde ik kennen via de bibliotheek. Alleen was ik er toen te jong voor, waarschijnlijk. Dus zeiden zijn stripalbums over Corto Maltese me niets. Daar gebeurde namelijk te weinig in. En de tekeningen waren me niet bijzonder genoeg. Of het moest zijn dat die niet eens waren ingekleurd.

Maar over Pratt wordt doorgaans toch enkel in superlatieven gesproken. Is er alleen geen bibliotheek meer in mijn buurt die zijn albums nog uitleent. En dat maakt het dan onmogelijk om makkelijk te controleren of ik gelijk had als tiener, en of dat er niet altijd gewoon een hoop poeha gemaakt is om Pratt. Die zo’n groot verteller zou zijn — en daarmee de strip als genre voor altijd veranderd heeft.

Pratt’s samenwerking als scenarist met Milo Manara in Indian Summer had in elk geval wel wat. Ondanks dat het me veel makkelijker valt om de problemen op te noemen die ik met dit stripverhaal had dan om vast te stellen wat er zo goed aan is.

Manara’s probleem blijft dat hij altijd dezelfde vrouwen tekent — geidealiseerd geil, met altijd en eeuwig die mondjes in de pijpstand — en deze dan enkel door hun haardracht van elkaar laat verschillen.

Bevat het verhaal van Indian Summer bovendien nogal wat geweld — wie gaat er uiteindelijk niet dood? — en andere moreel verwerpelijke zaken, zoals verkrachting en incest. Schokeffecten in elk geval die ik in een roman als te makkelijk zou hebben getypeerd.

En dus zal het wel aan de timing liggen van het verhaal, dat over ruim 150 pagina’s uit mocht waaieren, en waarin de makers dus ook weleens niets bijzonders lieten gebeuren; enkel om zo de dreiging te vergroten.

Dat o zo nuttige versnellen of vertragen van de ontwikkeling beheersen helaas toch weinigen in de verhalende kunsten goed. Schrijvers van leesboeken kunnen dat vaak al netzo min als stripmakers, en filmers vluchten hiertoe ook te gauw in clichés.

Was er ook de ongebruikelijke setting nog van het verhaal, ergens aan de Amerikaanse oostkust in de zeventiende eeuw. Van toen de lokale Indianenstammen nog niet massaal uitgeroeid waren, maar een machtsfactor plaatselijk. Van toen puriteinse immigranten in de nieuwe wereld hun eigen dorpen gingen bouwen, om daar in alle vrijheid de benauwenis van het eigen geloof te kunnen beleven.

Klapt de wankele balans tussen de oorspronkelijke inwoners en de nieuwkomers om als op een dag een gristenwicht bij het bessenplukken in de duinen wordt verkracht door twee Indianenjongens. Waarop de zoon van een uitgestoten vrouw, die buiten de veilige omheining van New Canaan wonen moest, beide jongens doodt. En dat dan escaleert.

Dus nogmaals, waarom ik dit boek dan toch niet heel naar of vervelend vond, maar er wel degelijk iets aan beleefde, dat blijft me nog steeds een raadsel.

Milo Manara & Hugo Pratt, Indian Summer
151 pagina’s
NBM Pubishing, 1989
vertaling van Tutto ricominciò con un’estate indiana, 1983

Odyssee van Giuseppe Bergman ~ Milo Manara

Voegt kleur iets toe aan Manara’s strip over de enigmatische alleman Guiseppe Bergman? De eerste albums met deze hoofdpersoon bevatten namelijk slechts lijntekeningen. Die bieden enkel zwart op wit. En dit maakt toch dat ik beter kijk naar het tekenwerk. Door ook de kleur in te vullen, wordt direct herkend wat Manara wilde afbeelden. Om éen of andere reden maakt dit minder indruk. Wat misschien ook komt omdat vrijwel alle strips bij ons normaal in kleur zijn, en zwart wit-strips dus de uitzondering vormen.

De Odyssee van Giuseppe Bergman bood wat de titel zei. Enkele verhalenflarden uit de Odyssee dus, aangevuld met wat Griekse mythologie, en wat hedendaags rondzeilen op een boot. En omdat dit een Manara is, komen daar nogal wat wijdogige blote meisjes bij — die allemaal op elkaar lijken, op hun kapsel na — en zit er wel een zekere logica in het verhaal, maar is dit een magisch realistische logica.

Tegelijk heb ik Manara nooit om zijn verhalen gelezen. Wat er aan bijzondere vertelkwaliteit inzit, is altijd bij anderen geleend; zoals in dit geval van Homeros.

Het gaat mij allereerst om de plaatjes. Om de fantasie van de maker om te verbeelden.

En dan biedt De Odyssee naast die kleur ook slechts drie stroken per pagina; waar dit er vroeger altijd vier waren. Waardoor het album me ook grafisch gezien minder leek te bieden dan de eerdere boeken. Al kwam dit dus misschien ook, omdat ik minder goed keek. Tegelijk waren er wel degelijk uitzonderingen op die regel; opvallend genoeg telkens als het verleden in heden ingreep.

Manara, Guiseppe Bergman deel 9 – De odyssee van Giuseppe Bergman
60 pagina’s
Oog & Blik, 2005
vertaling van: L’Odyssee de Guiseppe Bergman, 2005

click voor groter, [pijltje rechtsonder voor beeldvullend][en ja, dit is de Franse versie]


Perchance to Dream ~ Milo Manara

De verering in Frankrijk voor ‘bande dessinée’ gaat me wat ver. Daar worden sommige stripverhalen gezien als kunst.

Wel kan ik de ambachtelijke kwaliteit bewonderen van het tekenwerk; de grafische vondsten ook. Problemen heb ik bijna altijd met het scenario, als dat meer wil brengen dan de éen-pagina-grap.

Scenaristen hebben volgens mij nog geen vorm weten te bedenken die het medium strip unieke eigen kwaliteiten geeft. Nog wordt er veel ontleend aan de film. Maar film heeft éen eigenschap die de strip nooit heeft gehad, en die is dat filmmakers een tempo kunnen kiezen om sfeer te scheppen dat het publiek maar te volgen heeft.

Misschien ligt de toekomst van de strip daarom wel op de computer, omdat stripmakers dan ineens wel kunnen timen wanneer het volgende beeld te zien is. Of omdat ze dan echte geluidseffecten aan het verhaal kunnen toevoegen…

Ik schrijf deze overwegingen hier alleen op, omdat er meer kan met stripverhalen dan nu gebeurt. En dan bedoel ik puur verteltechnisch.

De reden om dit te denken, is onder meer gelegen in dit album van Manara. Dat komt namelijk al een heel eind in de richting van de door mij vermoede extra mogelijkheden.

Manara weet heel listig van sfeer te veranderen, door een net even andere stijl van tekenen toe te passen op de momenten die er toe doen. Het duidelijkst wordt dit in de fragmenten uit een ridderfilm, die allemaal net even iets gestileerder zijn dan de rest van het verhaal.

Goed, dan zitten er weer wat magisch-realistische elementen in het verhaal. De filmfragmenten met die ridder kunnen alleen op video bekeken worden nabij de plaats waar ze werden opgenomen. Elders bevatten de tapes alleen maar ruis. Enfin.

De conclusie is evenwel simpel. Breng iets goed, en ik vergeet mijn gebruikelijke vooroordelen. Dat geldt voor dit boek dus wel, en voor de albums van Manara die ik de afgelopen week las veel minder.

Milo Manara, Perchance to dream
The Indian Adventures of Guiseppe Bergman
117 pagina’s
Catalan Comunications © 1990


Reis naar Tulum ~ Milo Manara

In 1965 kreeg de Italiaanse filmregisseur Federico Fellini het idee voor een film. De werktitel had hij al. De reis van G. Mastorna. En de film zou gaan over de cellist Giuseppe Mastorna, van wie het vliegtuig lijkt te verongelukken, tot het toch veilig landt, op een plein in een onbekende stad. De reizigers worden met bussen naar een motel gebracht, maar daar werkt geen enkele telefoon. Mastorna begint daarop, na veel verwikkelingen, iets te beseffen over wat er werkelijk gebeurd is.

Terwijl de decors voor deze film al werden gebouwd, had Fellini een voorspellende droom, waarin hij bedolven werd onder een kerk die ook in het decor voorkwam. Hij wilde prompt van het project af, en kreeg daar veel moeilijkheden door, met zijn producenten. Stiekem verwerkte hij later toch ook onderdelen uit die nooit verfilmde film in zijn andere werk.

Manara nam in zijn stripverhaal Reis naar Tulum ook veel van De reis van G. Mastorna op. Met medeweten van Fellini.

En wie dit niet allemaal weet leest ook wel een erg surreëel boek.

Nu ja, leest… Het blijft toch vooral bij plaatjes kijken. Dat dit een Nederlandse vertaling is, valt alleen op aan de toelichtende essays.

Manara, Reis naar Tulum
Een onderwerp van Federico Fellini
voor een filmproject onder coördinatie van Vincenzo Mollica

122 pagina’s
Casterman, 1993
vertaald uit het Italiaans

click voor groter: