Fast Food Nation ~ Eric Schlosser

Af en toe lees ik een boek dat ik helemaal niet zo graag wil lezen. Omdat het te erg is, wat erin staat.

Zo zijn mijn ideeën over de economie van de voedselindustrie al weinig positief, maar dat betekent nog niet dat ik alle details hoef over hoe vreselijk wij als consumenten worden opgelicht.

Toch kan ik mijn nieuwsgierigheid ook weer niet altijd onderdrukken. Fast Food Nation is in een paar jaar tijd al een klassieker geworden in de onderzoeksjournalistiek. En ik kan nog altijd veel leren uit de aanpak van een goede journalist.

Eric Schlosser publiceerde de meeste hoofdstukken in het boek eerst als reportages in het blad Rolling Stone. Dat maakt dit een zeer levendige monografie. Al lijkt het daardoor wel een paar keer of het boek opnieuw begint.

Grofweg gezegd formuleert Schlosser drie aanklachten in dit boek.

Zijn eerste constatering is dat de fastfood-ketens sinds de jaren ’80 bewust kinderen manipuleren om aandacht te krijgen. Peuters van twee herkennen de merknaam McDonalds al. Gespeculeerd wordt er op het effect dat iemand met goede herinneringen aan een hamburgermaaltje als kleuter ook later regelmatig langskomt.

Verder gaat Schlosser diep in op de economie achter de fastfood-zaken. En hij legt dan uit waarom een McJob geen baan is om lang te houden, of hoe het komt dat de ketens zo weinig betalen. Het is voor de McDonalds’ van deze wereld alleen maar voordelig als er veel verloop in het personeel zit; dan krijgt dat niet de wens zich in vakbonden te organiseren om betere arbeidsomstandigheden af te dwingen.

Het best lukt het Schlosser evenwel de verschrikkingen te laten zien in de vleesindustrie, of waartoe het blinde winstdenken leidt in de economie achter de grondstoffen voor de lauwe snelle hap. Omdat de Amerikaanse overheid nauwelijks over middelen beschikt om kwaliteitseisen aan voedsel op te leggen. De VS heeft nu eenmaal de beste volksvertegenwoordiging die voor geld te koop is. Door het eigenbelang van de fabrikanten sterven daar iedere dag veertien mensen aan voedselvergiftiging, omdat aan de grondstoffen van hun eten te veel mankeert. Honderdduizenden worden er jaarlijks ziek.

Voor een deel zijn de aanklachten van Schlosser bekend, voor wie de voedselschandalen in de EU heeft gevolgd de laatste jaren. Koeien krijgen ook in de VS de meest verschrikkelijke troep te vreten. Zoals andere dode beesten, omdat ze daar heel goedkoop van groeien. Kippen krijgen hun eiwit vooral binnen van dode kip. En die beesten worden vervolgens geslacht door slecht betaalde, niet opgeleide werknemers, die weer enorme risico’s lopen in hun werk.

Een kwart van het personeel in de vleesverwerkende industrie heeft jaarlijks medische attentie nodig die verder gaat dan eerste hulp alleen. En dit officiële cijfer is te laag, aldus Schlosser.

Prettig aan deze Penguin-uitgave was het nawoord, waarin de schrijver reageert op de ontvangst van het boek. Niemand van zijn vele kritikasters is het gelukt ook maar iets op de feiten af te dingen, staat er dan. Kritiek richt zich daarom vaak heel in het algemeen tegen de teneur van dit boek.

Maar ook ik heb toch wel iets op Fast Food Nation aan te merken. Al was het maar dat het boek zich totaal op de Amerikaanse situatie richt, en ik het daarom niet onbekommerd aan iedereen kan aanbevelen. Ook werd het nooit echt een boek voor mij, omdat zo duidelijk terug te lezen is dat de tekst uit losse artikelen stamt.

Toch. Het zal hierdoor wel jaren duren voor ik weer een McDonalds binnenstap. Al was ik ook nooit een groot liefhebber van de eenheidshappen daar.