Prisma Woordenboek Fries ~ Janneke Spoelstra e.a.

Nee, ik wil niet beweren voor mijn lol ook hele woordboeken te lezen. Al is het soms zeker eens aardig in een woordenboek te bladeren. Maar dan liefst wel éen met wat meer idioom en voorbeeldzinnen als deze.

Er is alleen altijd iets met woordenboeken Fries. Tenminste, voor wie er vanuit gaat dat woordenboeken vastleggen welke woorden er in levend gebruik zijn, of waren. En dat komt door de incompleetheid van de taal. Het begon er al mee toen in 1498 een centraal gezag kwam, dat het Fries als bestuurstaal afschafte. Maar ook in de kerken wordt al eeuwen in het Nederlands gebeden.

En dan spreek ik nog niet eens het grote gebrek aan voor het onderwijs nuttige begrippen, of het tekort aan algemeen gebruikte woorden die met moderne techniek samenhangen.

Nu is dit nieuwe Prisma woordenboek bedoeld voor op school, en dit betekent dat het vooral terminologie bevat met nut voor scholieren. Bovendien was er nog geen algemeen woordenboek waarin de woorden verwerkt zijn uit de elektronische revolutie van de laatste decennia. Het is altijd nuttig om zeker te weten dat het werkwoord ‘chatten’ in het Fries toch als ‘tsjette’ wordt geschreven. Lekker fonetisch. Is zo’n woord ook meteen van zijn achtergrond en geschiedenis verlost.

Ik vroeg me dus gewoon af hoe zeer de taalweermacht greep heeft gekregen op een uitgave als deze. De zelfbenoemde woordwachters die ook mijn andere weblog niet met rust konden laten, en mij daar geboden Friese termen te gebruiken die zij hadden bedacht. Geen uitgave als deze kan bestaan zonder dat er taalpolitiek gevoelige keuzes in zijn gemaakt.

Dan moet gezegd dat dit woordenboek niet helemaal van dat soort smetten vrij is. Zo geeft dit woordenboek als Fries woord voor internetaanbieder het mij totaal onbekende: ynternetkedizer. Google vindt nu liefst twee vindplaatsen online voor dit woord; of straks eentje meer, als boeklog geïndexeerd is. Dan keuren er twee dat woord af.

Over levend taalgebruik gesproken.

Maar veel vaker staan woorden er gewoonweg niet in waarvoor ik een Friese vertaling zocht.

breedbeeld of breedbeeldtelevisie, ontbreekt.
privacy, ontbreekt.
sms-en, ontbreekt ook al. Maar is het Friese werkwoord nu ‘sms-e’, of ‘sms-je’? Het ene wordt anders vervoegd dan het andere.

U kunt er om lachen, maar afgelopen week nog moest ik toch echt het woord privacy gebruiken, in een Friestalige brief. En voor hetzelfde geld is een woord als dat dan wel degelijk al omgezet naar dat fonetische wantaaltje dat voor leenwoorden verplicht is. ‘Priffassy’, wordt het dan. Of misschien wel ‘preiwazy’.

Hawar. Zonder woordenboek gaat het dus vaak niet. En dan is deze trouwens echt niet verkeerd. Vooral de keuze om de woorden in blauw af te drukken, vond ik nu eens gewoon handig.

Janneke Spoelstra, Jantsje Post, Arjan Hut, Prisma woordenboek Fries
584 pagina’s
Uitgeverij Het Spectrum © 2007

[x]opgenomen in het dossier: Frysk & frjemd