Sense of Order ~ E.H. Gombrich

► door: A.IJ. van den Berg

Van de kunsthistoricus Gombrich [1909 – 2001] hoort elk beschaafd mens op zijn minst The Story of Art te hebben gelezen. En als het even kan ook Art and Illusion daar nog bij; vanwege de ideeën in deze boeken over de werking van kunst.

Dit boek, The Sense of Order, zou de evenknie zijn van Art and Illusion, maar dan net helemaal anders, omdat het alleen over versieringen en ornamenten gaat. Niet de figuur in isolement is van belang, zoals in de beeldende kunst, maar de indruk die het totaal geeft. Want, er is iets bevredigends, en dit geldt voor mensen uit alle culturen, in alle tijden, aan evenwichtige decoratie.

En hoewel het op zich interessant is om eens stil te staan bij iets dat vrijwel niemand opvalt — had u de repeterende boomblaadjes in het donkere achtergrondmotief van deze website al eens gezien? — leverde dat meer een kijkboek op dan een leesboek.

Prettig is het dat Gombrich z’n voorbeelden overal weghaalt, omdat zich herhalende patronen overal voorkomen. Tegelijk zijn de redenen waarom mensen krullen zijn gaan gebruiken, of herhalingen, en herhalingen met een kleine verspringing daarin, telkens weer anders. Terwijl het eindresultaat dan weer zulke grote overeenkomsten vertoont, dat dit de verschillen tussen culturen overstijgt.

Tegelijk heeft Gombrich in het boek ook foto’s opgenomen van sneeuwvlokken. Die ondanks al hun onderlinge verschillen toch telkens zo’n prachtige regelmaat vertonen dat ook de natuur daar een grote voorkeur voor lijkt te hebben.

Voor mijn gevoel deed Gombrich wat te weinig met deze constatering. Net als dat zijn beschouwingen over gezichtsbedrog — die vaak erop neerkomt dat mensen iets willen zien dat er niet is — me ook niet ver genoeg gingen.

Maar als inventarisatie van een zo makkelijk te negeren verschijnsel, en als bronnenboek voor allerlei nergens anders getoonde decoraties, is dit een wonderbaarlijk rijke uitgave.