Through the Language Glass ~ Guy Deutscher

Hoe een boek over taal eigenlijk over kleurenblindheid gaat.

Want, behalve die biologische afwijking, waar ik aan lijd, bestaat er nog een duidelijk ander soort kleurenblindheid. Het lijkt sterk cultureel bepaald te zijn hoe wij kleuren zien. En die cultuur uit zich dan weer in taal. Waarbij die taal dan weer de lens is die bepaalt hoe de wereld bekeken wordt.

Bij Homerus is zee noch lucht ooit blauw — in zijn verzen klopt in onze ogen niets van de kleuren die benoemd worden. Tegelijk was de wereld vroeger toch echt niet zwart-wit, zoals oude films en foto’s ons willen doen laten geloven.

Maar, bijvoorbeeld doordat steeds meer kleuren kunstmatig te maken waren, en ook gebruikt werden, zijn we steeds beter in staat nuances te onderscheiden.

Guy Deutscher nam in Through the Looking Glass de studie naar de kleurennamen bij Homerus als uitgangspunt om te laten zien wat er inmiddels bedacht is over hoe taal ons wereldbeeld beïnvloedt.

Daarbij kwamen onder meer de onvermijdelijke Sapir en Whorff langs — die zo ongeveer beweren dat als een taal geen woord heeft voor een begrip, dat begrip ook niet wordt waargenomen. Omdat het Russisch geen onderscheid maakt tussen arm en hand, verloopt het handenschudden daar altijd moeilijk, zou dan bijvoorbeeld een consequentie zijn; wat meteen al aantoont dat Sapri/Whorff veel te stellig is.

Deutscher lukt het vooral goed om de Europacentrie te tonen in nogal wat wetenschappen. Omdat de grammatica van de meeste Europese talen op een vergelijkbare manier in elkaar steekt, beoordelen onderzoekers andere talen tot voor kort volgens het enige schema dat zij kennen. Terwijl er volkeren zijn die basale begrippen als links en rechts, of boven en onder, niet gebruiken.

Tegelijk betekent dit niet dat zij niet zulke onderscheiden zouden maken om zich te oriënteren.

Een probleem is alleen wel dat er spraakverwarringen ontstaan als iemand uit het ene taalsysteem aanwijzingen geeft aan iemand uit een andere taalwereld. Dan ontstaan misverstanden. Zoals dat Homerus rare fouten maakte, met zijn bronskleurige lucht.

Tegelijk had ik graag meer voorbeelden gezien, uit andere taaldomeinen, dan alleen telkens die kleurennamen; en van hoe mensen kijken. Zelfs al is de wetenschap misschien nog niet zo ver.

Guy Deutscher, Through the Language Glass
Why the World Looks Different in Other Languages
310 pagina’s
Arrow Books 2011, oorspronkelijk 2010

[x]opgenomen in het dossier: kleurenblindheid, taalkunde