Flying Scotsman ~ Graeme Obree

Er bestaan autobiografieën en autobiografieën. Deze van de Schot Graeme Obree werd bijvoorbeeld al twee jaar na publicatie verfilmd. En dat lijkt me toch vrij uniek voor het genre.

Het levensverhaal van Obree heeft dan ook goed verfilmbare stukken. Zo werd hij in 1993 in éen klap een bekende sporter doordat hij het werelduurrecord op de fiets verbeterde. En dat is éen van de meest prestigieuze records in het wielrennen om te bezitten.

Obree was op dat moment nog amateur. En hij had zijn fiets bovendien zelf gebouwd. Bovendien had hij zichzelf tot topsporter ontwikkeld buiten elke wielerploeg om; en dat maakt hem al helemaal uniek in het métier.

In de Britse pers werd nogal schamper gedaan over Obree’s vinding, onder meer omdat hij de lagerkogels uit een oude wasmachine had gebruikt in het bracket. Maar Graeme Obree is dan ook een true original; éen van dat zeldzame slag mensen bereid om alles nog eens opnieuw te bekijken. Dus vond hij dat de standaard trapassen te wijd waren; dat een wielrenner minder kracht zou verliezen als hij zijn voeten dichter bij elkaar zou kunnen houden.

Maar in plaats dat eens objectief naar de opvallende ideeën gekeken werd die Obree toepaste in zijn eerste baanfiets, werd hij dus slechts de man die onderdelen van een oude wasmachine had gebruikt. Tot zijn gruwel.

Obree’s verhaal wordt verder gekleurd door zijn sportieve rivaliteit met de latere Olympisch kampioen Chris Boardman. Als Boardman niet het werelduurrecord had willen aanvallen, had Obree zijn eerste poging vast nooit gedaan.

Bovendien reed Obree die eerste keer twee maal een recordpoging binnen de vierentwintig uur. De eerste keer was hij te zeer afgeleid door alle belangstelling van buiten.

Verder speelt de internationale wielerbond UCI verschillende malen een dubieuze rol. De parmantige voorzitter Hein Verbruggen bestond het zelfs om Obree tijdens een achtervolgingsrit op de wereldkampioenschappen te willen diskwalificeren, door dom op de wielerbaan te gaan staan.

Obree reed namelijk lang rond in de bidsprinkhaan-houding. Die werd na een tijdje verboden. Daarop vond hij uit dat fietsen in de Superman-stijl, met de armen recht naar voren, ook aërodynamischer was dan de traditionele tijdrithouding. Maar ook die positie op de fiets mocht al snel niet meer.

illustratie uit het besproken boek

De UCI heeft tegenwoordig zelfs als ideaal om alle aërodynamica te verbieden. Wie het werelduurrecord wil verbeteren moet dat op een eenvoudig baanfietsje doen, zoals Eddy Merckx dat ooit deed. Met als gevolg dat een lichamelijke freak als Ondrej Sosenka (wie?) thans het record bezit, met 49.700 km. Volgens de UCI-regels dan. Dus reed Sosenka geheel volgens de reglementen op een soort kinderfiets met een ultralange zadelpen.

Ligfietsers rijden tegenwoordig overigens al meer dan negentig kilometer in een uur.

En Obree richt zich tegenwoordig op verbetering van het absolute snelheidsrecord met een aërodynamische ligfiets. Opvallende en afwijkende ideeën heeft hij nog steeds. Gelukkig ook maar, gezien de verschillende zelfmoordpogingen die hij deed. Liever toetst hij die niet langer aan de willekeurige reglementen van wat bondsbobo’s.

The Flying Scotsman werd een pijnlijk openhartig boek. Graeme Obree maakte vele hoogten en laagten mee in zijn leven — er werd uiteindelijk een bipolaire stoornis bij hem geconstateerd; hij is manisch-depressief.

Bovendien begint het boek met een bijna Dickensiaanse jeugd, waarin de jonge Graeme bijna elke dag door klasgenoten in elkaar werd geslagen. Dus, hoewel Obree amper anderhalf jaar ouder is dan ik ben, speelde veel van dat leven zich af onder heel andere omstandigheden, in een toch zo nabij land.

Daarmee biedt deze autobiografie nogal wat meer dan sport alleen. Wat voor het boek overigens goed is. Obree’s sportieve loopbaan beperkte zich tot tijdritten en de achtervolging op de baan; waarop hij tweemaal wereldkampioen werd. Die monomanie alleen had waarschijnlijk geen interessante tekst opgeleverd. Maar zo interessant als het leven van Obree nu uitpakte, had ook weer niet gehoeven. Om hem.

Graeme Obree, The Flying Scotsman
Foreword by Sir Chris Hoy
292 pagina’s
Birlin 2010, oorspronkelijk 2003

[x]opgenomen in het dossier: wielrennen