In een adem uit… ~ Daniel Pennac
Moeilijk is het niet om lezen als een soort verslaving te zien. Tegelijk zullen er weinig andere verslavingen zijn waarover mensen zich schuldig voelen die niet te hebben.
Tenminste… Er bestaan nu nog altijd mensen die menen te weinig te lezen. Zij die boeken op vakantie meeslepen, in de waan dat ze er dan wel aan toe zullen komen.
De grootste bedreiging voor het boekenvak lijkt me dan ook dat deze groepen mensen zo langzamerhand kleiner worden. Omdat de urgentie verdwijnt in het gevoel dat boeken nut hebben — waardoor er een schuldgevoel kon ontstaan als zulke boeken ongelezen blijven.
Want echte lezers, die immer bezig zijn in iets, en ook al plannen hebben met de volgende titel, zullen altijd wel blijven bestaan. En als boeklog me iets geleerd heeft, dan wel dat lezen zijn eigen tijd maakt. Ik houd in 2012 niet ineens uren over, ook al is mijn vrijwillige boekenconsumptie nooit lager geweest dan dit jaar, tot nu toe.
Bovendien ben ik dommer dan normaal, vanwege het weinige lezen. En alleen daarom al zal ik de komende maanden weer stilletjes meer boeken openslaan.
Tegelijk geloof ik niet dat mijn gewoonte om me te informeren voor iedereen werkt.
Doen leert het best. En de meeste mensen hebben meer aan praten, en discussiëren, dan aan boeken om zich te informeren of amuseren. En zelfs een medium als televisie kan heel aardig in iemands informatiebehoefte voorzien, voor wie wil, bijvoorbeeld vanwege alle documentaires.
Anderen blijven liever dom, meestal zonder dat te beseffen. Bijvoorbeeld omdat zij éen boek heilig verklaren.
Het is daarom dat ik een wat dubbel gevoel had na het lezen van Comme un roman van Daniel Pennac. Dit was in 1993 een doorbraakboek voor deze Franse schrijver; een onverwachte bestseller voor een man die tot dan vooral leraar was.
In de eerste drie delen poogt In een adem uit.. namelijk vooral om uit te leggen waarom lezen zo geweldig is. Zonder het voorbehoud dat dit niet voor iedereen zo hoeft te zijn. Pennac put daarbij vaak uit zijn lerarenbestaan, omdat een constante daarin is dat pubers er zo moeilijk van te overtuigen zijn dat lezen hoort. Waarom zou de school anders boeken verplichten?
Maar hebben diezelfde pubers als kleine kinderen niet ademloos geluisterd als ze werden voorgelezen door hun ouders?
Pennac stamde nota bene uit een generatie die van het lezen werd weggehouden. Dat bedierf de ogen maar. En was lang zo gezond niet als buitenspelen.
De schrijver is me weleens wat te lyrisch wollig in deze vele korte hoofdstukjes. Bovendien lijkt de beschreven onderwijssituatie en de kritiek daarop me te Frans om onverkort geldig te blijven in vertaling. En twintig jaar later is de situatie natuurlijk nog weer anders — alleen al omdat er nogal wat nieuwe soorten lesmateriaal zijn bijgekomen.
Mij sprak daarom het korte vierde deel van het boek het meest aan. Omdat Pennac daarin wel dat lezen durfde te relativeren. Wat gebeurde door de rechten uit te werken die elke lezer heeft ten opzichte van alle boeken die ooit verschenen zijn.
Het recht om niet te lezen.
Het recht om bladzijden over te slaan.
Het recht om een boek niet uit te lezen.
Het recht om te herlezen.
Het recht om wat-dan-ook te lezen.
Het recht op bovarysme [een tekstueel overdraagbare ziekte].
Het recht om waar-dan-ook te lezen.
Het recht om te grasduinen.
Het recht om hardop te lezen.
Het recht om te zwijgen [over het gelezene].
Want lezen is mooi. Maar het is goed om soms eens afstand te nemen, en de vraag te stellen waarom ook weer. Wat mijn plan voor 2012 was.
RSS feeds