Eigentijds idealisme ~ Gabriël van den Brink
Nederland lijkt een geseculariseerde samenleving te zijn. Maar dat is schijn. Engagement met hogere waarden en beginselen bloeit er juist sterker dan ooit. Slechts de interesse in de klassiek georganiseerde vormen van het geloofsleven is nogal achteruitgegaan.
Zo luidt wel heel cru samengevat de conclusie van het onderzoek De Lage Landen en het Hogere, dat drie jaar liep aan de Universiteit van Tilburg.
Dat onderzoek staat in detail beschreven in een gelijknamige uitgave. Die nogal dik is, en ongetwijfeld vele tabellen en andere illustraties bevat. Het boek Eigentijds idealisme biedt een soort managementsamenvatting van dat grotere geheel. In deze leeseditie wordt vooral middels portretten van verschillende Nederlanders getoond hoe zij zich tot ‘het Hogere’ verhouden. Waarop dan telkens nog een korte toelichting volgt.
Gabriël van den Brink en zijn team hanteerden daarbij een ruime definitie voor dat engagement:
Het Hogere is de verbeelding van een geheel waarmee ik mij verbonden weet en waardoor ik mij geroepen voel tot onbaatzuchtig handelen.
Opvalt dat deze betrokkenheid niet betekent dat mensen zich volledig wegcijferen voor iets. Zij kunnen er wel degelijk ook een persoonlijk belang bij hebben iets voor anderen te betekenen; daar zelfs van alles aan ontlenen.
Daarom viel mij ook op dat zo veel voorbeelden nogal voor zich spreken. Nederland kent een lange traditie van vrijwilligerswerk — velen zijn actief voor een groter goed, zonder dat daar iets tegenover hoeft te staan. Dus toonde vrijwel geen van de acht opgenomen portretten een heel opmerkelijk iemand.
Ik ken bij wijze van spreken de vrijwilliger op wie de sportschool in de volkswijk draait, waar iedereen komt ongeacht huidskleur of inkomen, die dan toch PVV blijkt te stemmen. De vrouw die een deel van het jaar werkt voor Artsen zonder Grenzen. De man die geld inzamelt voor onderzoek tegen een erge ziekte door zich te laten sponsoren bij zijn zware sportprestatie.
Het meest vreemd zijn mij juist bijvoorbeeld degenen die andere mensen het geloof op willen dringen.
Eigentijds idealisme is als uitgave net te kort om me helemaal tevreden te stellen. Het onderzoek dat erin behandeld wordt lijkt me een nuttige plaatsbepaling in de tijd — die wellicht om de generatie herhaald moet worden om meer te zeggen.
Aan de uitgave nu kleeft voor mij toch ook dat hele onderzoek een reactie lijkt op het cynisme uit het begin van de eenentwintigste eeuw. Toen Nederland een identiteitscrisis werd aangepraat door onze publieke intellectjuwelen; en werkelijk alles overal de schuld was van ‘de individualisering’.
Tegelijk vrees ik dat de 900 pagina’s van De Lage Landen en het Hogere nog meer bieden van wat al bekend was, maar niemand nog zo had opgeschreven.
RSS feeds