In de ochtend van het leven ~ Theo Thijssen

► door: A.IJ. van den Berg

Iedereen heeft een jeugd gehad, dus zeggen boeken met enkel jeugdherinneringen me doorgaans weinig. Te veel daarin ligt al vast. De auteur of de geportretteerde is in de beschreven tijd nog geen mens die eigen keuzes maken kon.

Beschrijvingen van een kindertijd moeten daarom iets extra’s hebben, willen ze leesbaar zijn. En bij Theo Thijssen [1879 — 1943] is dit extraatje zijn fenomenale geheugen voor allerlei trivia — zaken die enkel voor kinderen hoogst belangrijk zijn.

Lange beschrijvingen zijn gewijd aan wat kinderen kochten, aan snoep, eind negentiende eeuw, als ze eens wat geld hadden.

Hun spelletjes worden beschreven. Hun rages ook. Zo kweekte Thijssen, die als jongen Dorus werd genoemd, eens zijderupsen op tot vlinder. Waarbij het natuurlijk om de pop ging. Omdat van daaruit een zijdedraad was op te rollen.

Beschreef Thijssen alleen wel hoe moeilijk het was om aan bladen te komen van de moerbijboom – het enige dat zijderupsen na een tijdje nog lusten. Vertelde hij verder niet wat er met de gewonnen zijdedraad gebeurde. Want het avontuur zat dan ook niet in de einduitkomst.

In de ochtend van het leven geeft Thijssen’s herinneringen weer vanaf zijn vierde tot hij de lagere school verliet, op zijn dertiende. Hij groeide op in De Jordaan, een volkswijk in Amsterdam. Dus behalve een geschiedenis van een jeugd biedt het boek ook beschrijvingen van het leven in een Nederlandse stad, eind negentiende eeuw. Waar bijna iedereen een kleine nering dreef, en de gewoonten duidelijk waren. Wie hervormd was kocht bij hervormd, net als katholiek bij katholiek, en ieder ander meed juist zo’n zaak.

Thijssen’s vader stierf jong, terwijl zijn zoon in de laatste klassen van de lagere school zat. En wat ik opvallend goed vond aan deze jeugdherinneringen is dat hij die ook na deze dood blijft vertellen vanuit het perspectief van de jongen.

Dus veranderde er wel van alles. Zo begon ook zijn moeder uit nood een kruidenierswinkeltje, waar de jongen dan weleens op passen moest. Maar over dat met vader werd eigenlijk nooit gepraat. Dus is dat ook buiten het boek gelaten.

Opvallend was verder dat sommige zaken blijkbaar nooit veranderen. Kinderen vonden ook eind negentiende eeuw maar moeizaam een school in Amsterdam. En in de lessen was het toen al gewoonte om de hele klas in een kring op te stellen, hand in hand, en die dan een stevige schok te geven door een elektriseermachine van Wimshurst op te draaien.