Nieuws ~ Alain de Botton

► door: A.IJ. van den Berg

De merkwaardigste schrijvers zijn de auteurs die je met hun eerste boek overrompelen, en bij wie deze emotie vervolgens nooit weer terugkeert. Sterker nog, wier boeken je later het viezige gevoel geven eerder besodemieterd te zijn.

Alain de Botton [1969] is voor mij éen van deze schrijvers.

Al geldt bij hem ook dat mijn teleurstelling over hem al heel lang geleden optrad. Toen How Proust Can Change Your Life uitkwam, in 1997, waarschijnlijk. Want waar ging dat boek nu eigenlijk over?

Sindsdien is de balans al bijna weer de andere kant opgeslagen. Als anderen tegenwoordig De Botton afkraken — zoals veelvuldig gebeurt, bijvoorbeeld over zijn bijdragen aan het Rijks museum — denk ik al bijna automatisch: jongens, zo erg is het nu ook weer niet wat hij doet.

De Botton heeft nu eenmaal filosofie gestudeerd. En hij heeft zich vervolgens de houding aangemeten van zoveel filosofen, die voor mij vrijwel alle filosofie nutteloos heeft gemaakt.

De auteur beschrijft de werkelijkheid niet zo goed als hij kan. Nee, hij heeft allereerst ideeën over deze werkelijkheid, en schrijft vervolgens op hoe de werkelijkheid van dit ideaal afwijkt. En dat is een andere manier van kijken dan ik nastreef.

Ik vind dat De Botton’s manier van denken vrijwel altijd tot intellectueel vals spel leidt.

In Alain de Botton’s bezigheden komt telkens vraag terug wat nu precies goed leven is. Doet hij dan zijn trucje voor het Rijks museum, dan kan Kunst ineens helend werken. Schrijft hij over journalistiek, zoals in Het nieuws, dan wordt een vraag waarom de nieuwsmedia zo weinig bijdragen aan ons geluk.

Het simpele antwoord op deze vraag is dat nieuwsmedia vrijwel altijd commerciële media zijn, die iets in de verkoop hebben, waar eeuwig vraag naar moet blijven. Dus krijgt geen nieuwsconsument ooit een volledig verhaal — ten eerste kan dat complete verhaal niet gegeven worden, en ten tweede moet er die vraag blijven naar meer.

Alleen, dat wist ik al. Deze mechanismen zijn tientallen keren eerder op boeklog en elders door mij beschreven.

Het nieuws is een boek dat geheel vanuit de nieuwsconsument beschreven werd; hij noemt het ook een gebruikershandleiding. Daarbij maakt De Botton, zoals te doen gebruikelijk, nuttige observaties zowel als dat hij talloze dooddoeners biedt.

Dat hij geen oog heeft voor de productiekant van de nieuwsmedia vind ik het grootste gemis aan dit boek. Daardoor ontbreekt in deze uitgave bijvoorbeeld aandacht voor het grootste dilemma waar de media voor staan op het moment.

Want, in hoeverre moeten zij partij gaan kiezen, nu de vroegere schaarste aan nieuws voorbij is, en het o zo duidelijk is dat zij niet zo onpartijdig kunnen zijn als ze zich voordoen? In tijden waarin overduidelijk is dat democratisch gekozen overheden al hun burgers afluisteren, en derhalve zien als terroristen? Op het moment waarop duidelijk werd dat de media niet kunnen claimen de waakhond te zijn van democratie — want het nieuws over dat afluisteren kwam niet van hen…

Neem nu een willekeurig bericht op de Nederlandse Teletekst, van woensdag 27 augustus 2014. Van de honderdduizenden doden die deze dag te betreuren waren, werd er éen als vrijwel de allerbelangrijkste gezien door de Teletekst-redactie. Een klein meisje ergens schoot haar schietinstructeur dood. Met een Uzi.

Een commentator op Twitter beschreef dit ongeval net iets anders.

Negenjarige dochter van verschrikkelijk domme ouders schiet een domme man dood in het land met de idiootste ideeën over vuurwapens op aarde.

En hoe gekleurd deze alternatieve visie van het nieuwsbericht dan ook zijn moge, die biedt in minder woorden toch meer context dan het bericht op Teletekst.

Kijk alleen eens hoeveel nieuwsredacties het niet zelf aandurfden om de conclusie te trekken dat een Uzi niet het meest geschikte speelgoed is voor een meisje van negen; hoe schrikbarend vaak daartoe deskundigen werden lastiggevallen, uit wie dan een citaat werd gemolken.

Enfin, zo is vrijwel elk nieuwsbericht te gebruiken als springplank voor een beschouwing over de nieuwsmedia. Alain de Botton maakte in zijn boek wat andere keuzes. Hij vroeg zich onder meer af waarom wij positief denken over sommige personages uit de roman- of toneelkunst. Terwijl bijvoorbeeld een man die in de krant als pedofiel wordt beschreven, en zijn leven verwoest ziet, misschien wel minder ergs heeft uitgehaald dan Hamlet, of Madame Bovary.

Ook reist hij bijvoorbeeld naar Oeganda, om eens te zien waarom dat land toch zo oninteressant wordt geacht door Britse mediaconsumenten — waar hij ook in een onbeschreven uithoek van zijn eigen land had kunnen blijven, zo lijkt me.

Maar, hoe raar ik deze uitgave verder ook mocht vinden. En hoe weinig ik er waarschijnlijk aan over houd. De Botton begint Het nieuws wel met een Binsenwahrheit die iedereen zich zou moeten aantrekken:

Het blijft merkwaardig dat niemand al jong geleerd wordt om goed om te gaan met het dagelijkse nieuws.