Turn in the South ~ V.S. Naipaul

► door: A.IJ. van den Berg

Naipaul kan een zeer hoffelijke man zijn; als hij dat wil. Anders is van de meeste gesprekken in A Turn in the South niet te verklaren dat ze zo beleefd verliepen als in dit boek staat opgetekend. Ook omdat hij nogal wat uit zijn gesprekspartners weet los te krijgen.

Tegelijk hield ik bij alles toch vast aan het beeld dat oprees uit de geautoriseerde biografie die over hem verscheen. Van dat Naipaul een enorme snob is; al helemaal op cultureel gebied.

Onbedoeld werd daarmee bijvoorbeeld de scène zeer komisch als Naipaul in Memphis beleefd met een platenproducent wat country-muziek zit te beluisteren; ook al vanwege de kitscherige songteksten. Of als hij met zijn gesprekspartners de verdiensten van Elvis Presley moet bespreken.

Voor A Turn in the South bezocht V.S. Naipaul de Verenigde Staten — en dan alleen het zuidelijke deel, omdat hij meende dat dit de grootste gelijkenissen zou vertonen met Trinidad; het Caraïbische eiland van zijn geboorte. Beide hadden ooit economieën die enkel dreven op het werk van slaven.

Fundamenteel verschil is alleen wel dat dit slavenverleden in de VS nog leeft.

Op Trinidad werd slavenarbeid verboden in 1834. Bovendien had zich inmiddels een industrie ontwikkeld in het Verenigd Koninkrijk waar de energie voor arbeid geleverd werd door steenkool. Het land verwaarloosde daarop de oude kolonies zoals Trinidad; want het kon dat zich ook makkelijk veroorloven.

In de VS duurde het toen nog enkele decennia voor de slavenarbeid werd afgeschaft. Daar was eerst nog een burgeroorlog voor nodig. Bovendien veranderde in de kern de economie in de Zuidelijke staten er daarna niet of nauwelijks; het geld moest er nog steeds door landbouw worden opgebracht.

En, hoewel de segregatie officieel werd afgeschaft in de jaren vijftig van de 20e eeuw, zijn grote delen van de blanke Amerikaanse bevolking nog altijd onbekommerd racistisch. Naipaul merkt daarover op: ze hebben ook nog maar dertig jaar gehad om aan het idee gewoon te raken dat iedereen gelijk is.

Over A Turn in the South was me verteld dat het boek onder meer een studie zou bieden naar de Redneck; die daarbij door Naipaul bekeken zou zijn als was het een aparte stam, met eigen gewoonten. Maar opvallend aan dit boek is nu juist dat de schrijver enkel een hele stoet anderen aan het woord laat, van geheel verschillende kleur en politieke voorkeur, om de lokale gewoonten te beschrijven.

Hijzelf blijft bijna overal buiten.

Behalve dan, en dat is zowel het knappe als het merkwaardige aan dit boek, dat Naipaul door het geheel aan stemmen een panorama biedt van de zuidelijke Amerikaanse staten wat nogal pessimistisch maakt. Het land daar is verslagen.

Toch is dat een conclusie die de lezer zelf trekken moet. De auteur geeft vrijwel nooit rechtstreeks kritiek — of het moest heel terloops zijn, bijvoorbeeld als hij een hedendaagse tabakplantage beschrijft, en over dat product opmerkt dat de populariteit daalt. Wat daarmee dus weinig goeds betekent voor de lokale tabakboeren.