Social History of Knowledge ~ Peter Burke
Kennis valt of staat bij de organisatie van die kennis.
Er gaan weken voorbij waarin ik me dat niet bewust ben. Tot ik me dan bijvoorbeeld weer erger aan een Nederlandse overheid, die weer eens geen stukken wil afstaan van algemene aard, ondanks de Wet openbaarheid van bestuur; mede vaak omdat zulke informatie hier zo slecht wordt beheerd dat de bescheiden niet makkelijk terug te vinden zijn.
Diderot maakte ook niet eens de eerste encyclopedie, zo leerde Peter Burke me in A Social History of Knowledge. Nieuw aan diens encyclopedie was slechts dat de lemma’s in alfabetische volgorde stonden. Daardoor was informatie er betrekkelijk makkelijk in op te zoeken, voor wie dat wilde. Eerdere naslagwerken werkten met andere ordeningsprincipes. Die voor de makers wellicht overduidelijk zullen zijn geweest, maar dat voor buitenstaanders nu net niet waren.
Met een toegankelijker ordening kwam pas het succes van het principe.
A Social History of Knowledge biedt een wetenschapsgeschiedenis vanaf het moment dat in Europa de drukpers werd uigevonden tot en met de tijd dat Diderot’s verzameling in druk verscheen met alles wat er was te weten. Daarin is dit boek op zich niet eens uniek. Wat ik alleen niet eerder zo zag, is de nadruk van de auteur op de verbanden onderling.
Ook bij hem wordt de wetenschap nog vooruit geholpen door genieën — alleen worden deze mannen daarbij eens niet geïsoleerd, om zo hun grootsheid nog eens te benadrukken. Galileo had zijn idee voor het bouwen van een telescoop namelijk ergens weg.
Het besef dat je door met lenzen te schuiven een beter zicht kon krijgen op een object in het brandpunt van dat stelsel stamde uit de Nederlanden.
En die Nederlanden zijn toch een wat merkwaardige uitzondering in de sociale geschiedenis van het weten. Zo vrij als die Nederlanders waren in het delen van wat ze wisten, al dan niet voor geld, zo makkelijk waren ze verder nergens.
Kennis is namelijk macht, zo wisten ze elders.
Dus moest de belangrijkste archivaris in Venetië een analfabeet zijn — volgens de legende — opdat deze niet kon profiteren van alle informatie onder zijn hoede. Dus is de sociologische geschiedenis van het weten voor een deel ook de gebruikelijke evenementiële geschiedenis. Waarin de kerk het ene moment nog de hele mensheid dient; doordat monniken antieke manuscripten kopiëren, en oude kennis helpen voortbestaan. En waarin de kerk het andere moment enkel belemmeringen opwerpt voor al degenen die iets denken dat afwijkt van de leer.
Diderot profiteerde er in zijn encyclopedie toch ook van dat de indeling van wetenschappen, zoals die al sinds de Middeleeuwen gebruikelijk was, eindelijk eens werd losgelaten. Op het moment dat theologie gezien wordt als onderdeel van de filosofie, hoefde je wetenschappelijke boek niet meer met die theologie te beginnen.
Alles wat nu vanzelf spreekt, moest worden bedacht of uitgevonden.
RSS feeds