Charlie Hebdo ~ no 1178, 14 janvier 2015

► door: A.IJ. van den Berg

Nummer 1178 van Charlie Hebdo was niet de eerste aflevering die ik las van dit Franse tijdschrift. Lang geleden bladerde ik het ook weleens door. Altijd in de zo rommelige inhoud dan op zoek dan naar het werk van een enkele geliefde tekenaar. Nooit om heel het ‘onverantwoordelijke tijdschrift’ zelve.

En tot nummer 1178 was Charlie Hebdo een relatief marginaal blad. De oplage lag onder de 60.000 exemplaren; sommige bronnen hebben het over 30.000. Telkens moesten bedelacties het vervolg van de publicatie garanderen. Het tijdschrift weigert om advertenties op te nemen — en dus waren de vaste inkomsten relatief beperkt.

In Nederland werd het blad ook al tijden niet meer naar losse verkooppunten gedistribueerd.

Maar toen brak woensdag 7 januari 2015 aan. De dag waarop twee gemaskerde mannen de redactie van het tijdschrift binnendrongen, en daar twaalf aanwezigen doodschoten. Woensdag was dag van de redactievergadering; het enige moment dat de meeste medewerkers in het gebouw aanwezig waren.

De zondag daarop liepen miljoenen mensen in optocht door Parijs, in solidariteit met de doodgeschoten medewerkers en cartoonisten van Charlie Hebdo.

Daarbij was er zelfs een mediamomentje geschapen voor Europese hoogwaardigheidsbekleders en andere leiders; die dit moment uitkozen om in een nepoptochtje te tonen hoe zeer zij voor de vrijheid zijn — zodat het op televisie leek of ze met de miljoenen meeliepen.

En het volgende nummer van Charlie Hebdo, aflevering 1178, verscheen naar verluid in een oplage van 7.000.000.

Dus lijkt het me uitgesloten dat dit nog eens collectors-item wordt. De zeldzaamheid van afleveringen als nummers 1176 of 1175 is zo al aanzienlijk groter.

Evenmin wordt het ooit mogelijk om deze aflevering van het tijdschrift nog eens neutraal te lezen. De overgebleven redactieleden en medewerkers stonden daarin namelijk voor de onmogelijke taak om én de geliefde doden te eren, én te reageren op alle commotie en de plotselinge steunbetuigingen van aloude vijanden, én daarbij toch ouderwets oneerbiedig te blijven.

Aan de 80-jarige tekenaar Wolinski is bijvoorbeeld daarom een spotprent gewijd waarop hij afgebeeld staat als engel. Met een erectie. Die hem dankbaar stemt tegenover zijn moordenaars, want nu werkte alles weer. Wat niet ongeestig is voor wie Wolinski’s vaak zo erotisch geladen werk kent; en enige zwarte humor waarderen kan.

Deze aflevering van het tijdschrift is wel al een symbool. Handelaartjes bieden exemplaren nu al tegen hoge prijzen aan op verkoopsites zoals Marktplaats.nl. Omdat het blad ineens ook staat voor Waarden, die verdedigd moeten worden, tegen eenieder die deze vrijheden wil inperken.

Meteen ook wierpen politici zich vanzelfsprekend op als de grootste verdedigers van deze vrijheden, en zelfs al beschadigden politici de rechtstaat en de daaraan verbonden grondrechten al tijden sterker dan welke terrorist ook.

Charlie Hebdo no 1178 had voor mij overigens hetzelfde bezwaar als elk ander tijdschrift; over welk ander onderwerp ook. Te veel van wat zo’n redactie daarvan publiceert, interesseert me hoegenaamd niet. Er moet daarom een andere reden zijn, zoals nu, om zo’n blad helemaal te lezen — en daarbij zelfs de extra inspanning te doen om er het woordenboek bij te pakken.

Niets van wat een verzameling individuen afzonderlijk brengt, zal me alle keren in vervoering brengen. Kan ik het in principe nog zo eens zijn met de strekking van hun ideeën.

De inhoud van tijdschriften veroudert bovendien nogal snel. Wat dubbelop geldt voor humoristische periodieken.

Blijft alleen staan dat oneerbiedigheid moet. En dat op dit moment alleen satirici de waarheden durven te vertellen waar geen enkel ander massamedium zich aan durft te wagen. Niet de dood van Charlie Hebdo’s medewerkers zou aanleiding tot discussie moeten zijn, maar de vraag waarom hun boodschap niet mocht. Geen Amerikaans medium durfde de hierboven afgebeelde voorplaat te tonen.