Lange weg naar Tipperary ~ Ben Borgart

Eén van de vergeten schrijvers is hij, Ben Borgart, door Joris van Casteren nog eens geportretteerd voor een hele bundel met vergelijkbare gevallen. De debuten van deze auteurs bleken doorgaans welwillende aandacht te hebben gekregen. Alleen hield het een tijdje later als vanzelf met de belangstelling van de uitgevers op. Latere boeken verkochten niet. Nieuwe contracten bleven daardoor uit. De schrijvers waren gewogen, en daarbij te licht bevonden.

Van Ben Borgart had ik evenwel alles gelezen, indertijd, naar schatting begin jaren tachtig. Dus bevreemdde het mij hem opgevoerd te zien worden tussen de wat verdwaasde dorpsgenieën die Van Casteren toch vooral nog eenmaal toonde.

Alleen kan herlezing dan verhelderend werken.

De roman Een lange weg naar Tipperary bleek namelijk een vreemd onevenwichtig boek te zijn. Beter geschreven, bij vlagen, dan het standaard reisboek over een fietstocht door Ierland. Alleen, dit is veeleer een stoer jongensboek voor wat oudere jongens over een fietsreis — mede door de vaak net te toffe toon, die inmiddels behoorlijk verouderd aandoet — dan literatuur.

Een pub onderweg kan geen vrouw in de bediening hebben, of de lezer komt te weten hoe de hoofdpersoon denkt over haar tieten of kont.

Ik moet Een lange weg naar Tipperary gelezen hebben voor mijn eerste eigen fietsvakantie — net als trouwens geldt voor verhalen over de fietsreizen van Bob den Uyl. En dat maakt het moeilijk om terug te halen hoe ik zulke teksten indertijd las. Eenmaal er eigen ervaring is, bijvoorbeeld over dat op de fiets onderweg zijn, kleurt dat al gauw de waardering voor de beschrijvingen van anderen mee.

Bovendien groeide er sindsdien het vooroordeel dat avonturen die makkelijk te voorkomen zouden zijn geweest zelden echte avonturen worden.

En een groot deel van de intrige in deze roman blijkt dan voort te komen uit geldgebrek bij de hoofdpersoon, met de naam Ben. Dat dwingt zijn gedrag nogal. Heeft hij dan ook nog eens een fietsende metgezellin opgedaan. Dat is de schone Marjanne, die door een misverstand haar vriend kwijtraakt onderweg. En zij heeft al evenmin geld, want vriendlief ging over de kas.

Ofwel, tweederde van deze roman gaat erom hoe Ben om de schone Marjanne heen draait. Geil waar hij dat eigenlijk, ook van zichzelf, niet mag zijn. En dit gegeven slaat het boek vrijwel dood; omdat er daardoor slechts éen vraag speelt. Doen ze het nog, of doen ze het niet?

Het Ierland dat beschreven wordt, is op dat moment al helemaal een karikatuur geworden, waar enkel clichémannetjes en -vrouwtjes wonen. En dan heeft een romanschrijver vanzelfsprekend veel meer ruimte om te negeren waar een verhaal zich afspeelt dan een auteur van reisboeken. Alleen zit daar dus toch een grens aan. Al te bordkartonnerig moeten de decors niet worden. Want zo veel platheid maakt zo’n boek dan ineens tot een poppenkast. Bovendien blijft er dan weinig manoevreerruimte over voor verrassingen.

Dus, wat houd ik over aan deze roman? Wat beschrijvingen van Borgart. Uit het leven getekend. Hoe het is om buiten te zijn als de avond valt, na een dag fietsen. Of welke soorten regen er zoal zijn, in Ierland. Echte eigen waarnemingen, niet verkleurd om een verhaal nog net even een wat mooier verhaal te maken. Hij kon het wel. Soms. Alleen moest zo’n boek van hem dan waarschijnlijk ook nog van alles worden dat het nooit werd.

Ben Borgart, Een lange weg naar Tipperary
223 pagina’s
De Bezige Bij, 1979

[x]opgenomen in het dossier: te fietsen