Visit from the Goon Squad ~ Jennifer Egan

► door: A.IJ. van den Berg

Hoofdstuk 12 in dit boek bestaat enkel uit de slides van een Powerpoint-presentatie. En ik vond het knap dat die gimmick werkte. Dat wij mensen blijkbaar zo in verhaalstructuren denken dat we aan wat steekwoorden en pijlen genoeg hebben om zelf de gegevens aan te vullen die ontbreken. Om zo dus toch een vertelling te lezen van een slim twaalfjarig meisje, dat ergens in de woestijn woont in de VS, met een licht autistisch broertje, een hardwerkende vader — die er bijna nooit is — en een moeder met een verleden.

Punt is alleen dat ik alles overziend deze hele uitgave iets schematisch vond hebben. Zo blijft zelfs onduidelijk of A Visit from the Goon Squad nu een bundel verhalen zou zijn of een roman. Elk van de dertien hoofdstukken is anders aangepakt. Geen bereidt de lezer op een vanzelfsprekende manier voor op wat er daarna zal volgen. Vertelperspectieven wisselen elk hoofdstuk, net als de personages waar het voor dan even over gaat. Kan zo’n verhaal zelfs lang in het verleden spelen, of decennia na nu.

Dit boek telt tenminste zestien hoofdpersonen, die allemaal voor even het belangrijkst mochten zijn. Daarmee werd dit boek voor mij dus een verhalenbundel — want geen hedendaagse roman, verdraagt het nog om zo veel personages te herbergen. Jennifer Egan is geen oude Rus, noch een Marquez. Zij beschrijft de mensen ook amper waar ze het over heeft. Vrijwel alle personages bleven voor mij daarom te platte, ietwat trieste Amerikanen. Hierdoor investeerde ik niets in ze, en bleef het lezen van dit boek een maand lang huiswerk.

Weliswaar komen sommige hoofdstukken met behoorlijke shockeffecten — de lezer maakt onder meer een verdrinkingsdood mee, een mislukte verkrachting in een park, en een dictator met een genocide-verleden. Alleen bleven zelfs dat platte grotesken. Tekenende details bleven uit — niet dat ik daar per se op te wachten zat.

Het enige personage zowat dat wel meerdere dimensies kreeg, was Sasha; die moeder met dat verleden uit de Powerpoint-presentatie. Want niet alleen komt zij rechtstreeks handelend voor in twee van de hoofdstukken/verhalen. Elders in het boek is ze dus meerdere malen een bijfiguur; waardoor de lezer ook nog indirect meer over haar te weten komt.

Sasha bleef alleen te lang weg uit het boek, na haar optredens in de eerste twee hoofdstukken. Had deze uitgave een andere opbouw gehad, dan was er misschien meer aan te genieten geweest

Door Sasha begreep ik uiteindelijk wel beter wat Jennifer Egan wilde met A Visit from the Goon Squad. Het was de schrijver onder meer te doen om te laten zien welke invloed de tijd heeft op het leven van mensen.

In hoofdstuk 7, ‘A to B’, staat de kernzin van het boek, zo lijkt me. Als de oude en verlopen muzikant Bosco, van wie de Werdegang voor de verandering meteen gegeven is, de woorden uitspreekt:

Time is a goon, right? Is that not the expression?

De tijd maakt idioten van ons allemaal, zegt hij daarmee, vrij vertaald. Waarmee niet alleen de titel verklaard wordt – de lezer ziet een optocht aan idioten langskomen. Duidelijk is nu ook waarom in elk hoofdstuk wel iemand iets doms doet, dat zijn of haar leven te gronde kan richten; als dat leven in de loop der jaren al niet behoorlijk richting afgrond is gedreven.

Blijft alleen staan dat vele anderen dit wel een geweldig boek vonden, indertijd. Bovendien won A Visit from the Goon Squad meerdere prijzen. En verklaar dat dan allemaal eens.

Dat van die bekroningen verbaast me dan het minst. In jury’s zitten doorgaans critici. Die hebben een zekere specialiteit opgedaan in het beoordelen van éen type boek. En zulke beroepslezers kampen daardoor gauw eens met verveling. Een hele lijst aan enkel fictie lezen, om daaruit dan de beste te selecteren, kan namelijk behoorlijk afstompend werken. Omdat juist romans serieel gelezen ineens allemaal iets van elkaar lijken te hebben.

Jennifer Egan’s boek wijkt nogal van de standaard af, doordat vrijwel alle hoofdstukken allemaal een eigen toon en perspectief hebben, zo gezegd. Was er zelfs dat experiment met de slides van een Powerpoint-presentatie. Literair gezien gewaagd.

In een reeks aan boeken met een vergelijkbare vorm valt deze uitgave absoluut op. Tussen andere romans kunnen de ietwat samenhangende verhalen uit deze bundel een verademing zijn. Alleen lees ik aanzienlijk meer soorten aan boeken.