Mensenrechten in beweging ~ Marjan Slob en Esmee Schilte
De Universele verklaring van de rechten van de mens (Uvrm) is aan de Nazi’s te danken. Opvallend genoeg. Want enkel in 1945 was er even een breed gedeeld besef dat de onmenselijkheden uit de oorlog voortaan met alle middelen voorkomen moesten worden. Dus werd eind dat jaar al de Verenigde Naties opgericht; ondanks het failliet van de vergelijkbare Volkenbond eerder.
En daarom stemden 48 lidstaten al in 1948 voor de Uvrm, al waren er ook 8 landen die zich van stemming onthielden; waaronder de communistische heilstaat USSR.
Om éen of andere reden ontbrak dit gegeven nog aan mijn kennis over de mensenrechten. Mede omdat kabinet na kabinet in Nederland snee na snee zo’n elementair recht als dat op privacy heeft laten doodbloeden.
Zijn er ook de vele illegale oorlogen nog, die de VS heeft gevoerd, en waarin mijn vaderland zo vaak een gewillige handlanger was; om een ander extreem te noemen.
Oftewel, de besluiten die politici hier nemen, ontberen nogal eens een heel principiële kwaliteit. Experts zijn niet zelden vooraf ook vreselijk kritisch over voorgenomen besluiten. En dit ene gegeven maakte het voor mij dus zo moeilijk voorstelbaar dat politici en diplomaten ooit dus wel de wijsheid zouden hebben gehad om zo’n fundamentele standaard als universele mensenrechten vast te stellen.
Daar was dan ook eerst voor nodig dat het nationaal-socialisme toonde wat er gebeuren kon als een staat bijvoorbeeld verschil ging maken tussen Übermenschen en Untermenschen.
De bundel Mensenrechten in beweging biedt een viertal essays, waarvoor vele deskundigen werden geïnterviewd. De Uvrm bestaat nu zeventig jaar, en is in die tijd een onderdeel geworden van een collectief bewustzijn. Er zijn sindsdien nu eenmaal die universele regels om wantoestanden aan af te meten. En dat heeft een emanciperend effect gehad.
Dit boek biedt onder meer een introductie in het ontstaan van de Uvrm, en de opvolgers daarvan, zoals het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Daarnaast bekeken Marjan Slob en Esmee Schilte wat een drietal nieuwe ontwikkelingen betekenen voor de mensenrechten.
Want er speelt inmiddels namelijk nogal wat. Voorheen waren het bijvoorbeeld altijd eerst staten, en internationale organisaties zoals de VN of de EU, die probeerden om de eerbied voor de mensenrechten te bevorderen. Inmiddels is de economie gemondialiseerd, en kwamen er tal van bedrijven bij met omzetten groter dan het binnenlands product van vrijwel elk land. Daarmee verandert wat ooit vanzelf sprak.
Ik was daarbij vooral geïnteresseerd wat zij over privacy te melden hadden — in dit digitale tijdperk — alleen kwam er daarbij nauwelijks iets langs dat hier op boeklog niet al eens beschreven werd in de loop der jaren. Wat voor mij allereerst een geruststelling was. Ik heb dus nog enige grip op de materie.
Sinds publicatie van dit boek is zelfs nog een nieuw gevaar duidelijk geworden: dat sommige organisaties inmiddels de profielen die zij hebben kunnen verzamelen van internetgebruikers benutten om de politieke voorkeur te bepalen van die mensen. Waarop de makkelijkste slachtoffers zullen worden bestookt met gerichte propaganda, die niet zelden uit desinformatie bestaat. En dat kan dan weer de uitkomst van verkiezingen beïnvloeden tegen een heel geringe investering aan geld.
Marjan Slob en Esmee Schilte concluderen hoe het publiek door zulke ontwikkelingen allereerst naar de staat kijkt, in hoop op een betere bescherming. Terwijl onder politici er nu net een beweging is om de staat kleiner te maken; helemaal sinds het failliet van de sociaal-democratie, toen ook zij marktwerking als ordenend principe heilig hebben verklaard.
Is er ook nog die tendens bij Amerikaanse politici om telkens weer oorlogen te beginnen elders, onder het excuus zo de mensenrechten van de onderdrukte bewoners in zo’n land te beschermen — zoals onder meer bij de illegale inval in Irak gold.
Tegelijk geldt ook dat de Uvrm een goed uitgangspunt biedt om tot een normale rechtsorde te komen als het daarvoor is misgegaan.
Het essay over wat speelt bij klimaatsverandering, tenslotte, was het interessantst om de verkenning van de vraag daarin welke rechten toekomstige generaties eigenlijk hebben, terwijl wij ondertussen bezig zijn de aarde uit te putten en te vernietigen.
Dus is Mensenrechten in beweging een verkenning van wat er aan ideeën bestaat om al te blind machtsgebruik in te toom te houden. Want knap blijft uiteindelijk toch dat daarmee al zeventig jaar de wereld telkens een beetje beter worden kon.
RSS feeds