Er gebeurde o.a. niets ~ Joubert Pignon

► door: A.IJ. van den Berg

De schlemiel, Nederlandse schrijvers zijn nogal dol op hem. Vaste stijlfiguur voor menige columnist is om een verhaaltje te schrijven waarin hij of zij dan voor even te dom is voor iets. Doorgaans wat hedendaags. Of anders iets met moeilijke technologie. Want dat roept dan sympathie op bij de lezer; of op zijn minst basale herkenning. De schrijver toont zich immers voor even ook een gewoon wat dommig mens.

En geen idee exact hoeveel Nederlandse romans een schlemiel als hoofdpersoon hebben, het kunnen er nooit weinig zijn. Dat zijn er vast onuitstaanbaar veel.

Er gebeurde o.a. niets van Joubert Pignon is ook een boek over een schlemiel, alleen las ik nooit eerder een uitgave als deze. Zo werd me niet eens duidelijk of dit een verhalenbundel is of een roman.

Tegen het idee dat dit een roman zou zijn, spreken tal van losse en compleet afgeronde passages in het boek, die er ineens staan, en waar verder niets mee gebeurt. Zoals bijvoorbeeld deze:

Een man slaat zijn vrouw. Ze valt op de grond. Hij schopt haar in haar gezicht. Haar gezicht is opgezwollen. Haar neus is rood van het bloed. Ze lijkt wel een clown. Werd het toch nog een leuke avond
Slaan

Tegen het idee dat dit een bundel is van zo’n 180 korte tot zeer korte verhalen spreekt dan weer dat nogal wat daarvan eenzelfde hoofdpersoon hebben, genaamd Joubert Pignon. Dat is een jonge man die in een dierenwinkel werkt, een vriendin heeft, en een konijn op leeftijd, die iets met literatuur wil. Of misschien zelfs wel moet.

[…] Ik wil weinig dingen. Ik wil tekeningen maken, verhalen schrijven, drinken, roken, films kijken, boeken lezen, muziek luisteren, met blote vrouwen in bed liggen en heel soms met mensen die ik al ken, praten. Dat is het wel. Al het andere stoot ik af, negeer ik of besteed ik uit. […]
Kleine dingen

En al die losse verhalen over die Joubert Pignon maken toch ook tezamen éen groot verhaal, over een man voor wie het allemaal eigenlijk nog beginnen moet, dat leven. En een roman kan ook best uit een mozaïek van losse scherven bestaan.

Bovendien ligt er ook Bob den Uyl’s ware uitspraak nog:

Een verhalenbundel is een roman waaruit de vervelende stukken zijn weggelaten […]

Wat dit boek ook samenhang geeft, is de toon. Al zullen sommige lezers Pignon’s manier van schrijven misschien eerder geringschattend als een toontje karakteriseren.

Toevallig was ik wel gevoelig voor de humor die daardoor kon ontstaan — niet in het minst omdat de schrijver het absurdisme niet schuwt. Ik had bij het lezen ook eerder een associatie met Britse deadpan humoristen dan dat ik zo enig andere Nederlandse literaire voorganger zag.

Hoogstens is als kritiek te geven dat de hoofdpersoon opvallend weinig verbazing toont over wat er zoal voorvalt in zijn leven. Al draagt die ijzerenheinigheid ook bij aan het surreële karakter van het boek.

En, op zich is het al knap dat een boek waarin vrijwel niets gebeurt — een verhuizing om weg te komen van een schreeuwende buurman is zo’n beetje de meest ingrijpende verandering — toch alle pagina’s boeien bleef.

Joubert Pignon voert overigens A.L. Snijders een paar keer op in dit boek, net als hij inmiddels in diens werk voorkomt; mede omdat ze weleens samen hebben opgetreden; in afgesloten zeecontainers zelfs. En was mijn belangstelling voor deze schrijver gewekt als Snijders niet over hem geschreven had? Dat denk ik niet.

Al zijn deze auteurs het er over eens dat ze weliswaar beide zeer korte verhalen schrijven, maar dat dit ook meteen de enige overeenkomst is tussen hen.

[…] Omdat ik zo kort mogelijke verhalen schrijf, heb ik een werkweek van nog geen vijfentwintig minuten. De rest van de tijd droom ik van een leven ergens alleen, een veld vol courgettes (tot zo ver mijn oude ogen kunnen zien) onder mijn voeten, een strikt dieet van drank & filtersigaretten & muziek van Counting Crows en op een dag het verlossende schot in mijn mond. […]
Kunstenaarschap