Paris, Texas ~ Sam Shepard & Robby Müller

► door: A.IJ. van den Berg

Terwijl ik nog altijd boek na boek naar mijn hol toe sleep, is het met vrijwel alle andere vormen van cultuurconsumptie heel wat minder. Kan me niet heugen wanneer het theater voor het laatst bezocht werd. Het laatste concertbezoek was toeval. Tentoonstellingen vermijd ik doorgaans, mede omdat musea daar tegenwoordig spektakelstukken van menen te moeten maken. En van mijn filmliefde is ook al weinig meer over.

Ik wil mijn huis niet meer uit om elders iets te gaan meemaken, dat zal het zijn. Want doorgaans valt het zo tegen wat er dan mee wordt gemaakt.

Maar thuis staat er toch ook een beter en groter scherm dan ik ooit eerder had… Hoe kan het dan dat mijn enige DVD-speler tegenwoordig een losse DVD-brander is, zodat films noodgedwongen worden bekeken via een laptop met aan alle kanten kabeltjes?

Vaste abonnementen op een streamingdienst zijn er al evenmin. Omdat abonnementen me gedrag opleggen; wat mij er niet aan zint.

Nu heb ik een redelijk goed geheugen, waarbij vooral mijn visuele geheugen soms grote kwaliteiten heeft. Een reden dat film me zo veel minder interesseert, kan zijn omdat werkelijk alles al eens gezien is. Verrassing bestaat amper nog. En zo veel vernieuwing kwam er niet nadat ik ophield om filmhuizen te bezoeken.

Is film vanzelfsprekend niet alleen beeld — het medium biedt nu net een totaalervaring, waarin geluid een ook nogal belangrijke rol speelt.

Muziek ontwikkelt zich alleen ook al enige decennia amper meer. En nieuwe geluidseffecten zijn er niet.

Ofwel, de dood van cameraman Robby Müller [1940 — 2018] de afgelopen week herinnerde me er vrij pijnlijk aan dat er een tijd was dat ik over tal van films wist wie het beeld had vastgelegd. Had Müller daarin een rol gehad, dan was dat altijd een pré. Zonder dat in twee, drie zinnen is uit te leggen wat hij dan als extra meebracht.

Het licht, zo luidt dan het cliché. Dat Nederlandse licht. Het licht van Vermeer, en al die anderen.

In een doos op zolder, wist ik, lagen nog tal van boeken uit de tijd dat film me zo interesseerde dat er ook scripts en screenplays werden gekocht — om zo die oerbeleving van de eerste keer kijken beter vast te kunnen houden. Daar was deze uitgave bij. Paris, Texas, het boek bij de film waarmee regisseur Wim Wenders in 1984 een Gouden Palm won in Cannes.

Dit boek biedt de dialoog uit de film, uitgeschreven in het Engels, Duits, en Frans. En nogal wat scènes hebben nauwelijks tekst. Daarnaast zijn er 370 pagina’s opgenomen met stills uit de film. Ofwel 185 afbeeldingen, omdat elk van de stills heel onhandig twee pagina’s beslaat.

Bovendien zijn stills op die ouderwets analoge film nooit zo gestoken scherp als foto’s zijn. Gek dat ik eigenlijk niet exact weet waarom. Scherpe randen in zulke afbeeldingen gingen storen bij de projectie van die 24-30 beelden per seconde, zoiets zal het wel zijn. Want ik herinner me wel hoe naar en onecht de scherpte was van de eerste digitale video-opnamen in HD.

Ik nam dit boek door met éen enkele vraag eigenlijk: heeft het zin om me weer eens een paar avonden onder te dompelen in de beeldtaal van Robby Müller? Waaraan in dit geval de muziek van Ry Cooder ook zo heeft bijgedragen, of het Amerikaanse landschap in de droogte van Texas.

Want om het verhaal hoef ik deze film niet opnieuw te zien. Het verhaal, dat begint met een man met geheugenverlies — van een soort waarin ik niet meer geloof — is nogal simpel. Het gaat bij deze film om de roes, om het totaal. Om die reis van die man met het van zich vervreemde zoontje, die op zoek gaan naar de moeder van het kind. En zoveel overgave, daar moest ik toevallig dan net nog eens toe bereid zijn.

Boeken herlezen, is een nogal fundamenteel andere ervaring dan films herbekijken. De abstractie van het woord maakt tekst nogal wat moeilijker in éen keer te verwerken.