Hanenbalken ~ Lizzy van Leeuwen
Onverwacht interessant boek. Wat vooral zal zijn omdat de schrijver een echt taboe te onderzoeken had; waartoe hindernissen te overwinnen waren. Want er zijn weliswaar goede gronden om te denken dat zelfmoord in Nederland vaker voorkomt op het platteland dan in de steden, al helemaal onder boeren, en tegelijk weet niemand zeker of dit zo is, laat staan waarom.
De enige instantie die cijfers zou kunnen geven, is de verzekeringsmaatschappij Interpolis, waar 70% van de landbouwers en veehouders zich heeft verzekerd. Die wil niets zeggen. En blijkt daarin overigens lang de enige te zijn.
Dus lagen er zo al twee moeilijkheden voor Lizzy van Leeuwen. Strikt op persoonlijk vlak wilde al bijna niemand praten over familieleden die zichzelf tekort hadden gedaan op hun boerderij. En van de autoriteiten was vreemd genoeg ook amper hulp te krijgen bij haar onderzoek — hoogstens werd haar nog net toevertrouwd wel met een belangrijk onderwerp bezig te zijn.
Maar bekijk ik het nog ruimer dan Lizzy van Leeuwen deed in haar boek, dan denk dat zij heeft zitten peuren in een open wonde, waarvan nog altijd liever net gedaan wordt of die er niet is. Sinds alle gedwongen schaalvergroting van na de oorlog, moeten boeren almaar meer te produceren, tegen steeds lagere kosten; ook al omdat hun producten niet automatisch meer opleveren. Dat is niet alleen ten koste gegaan van dierenwelzijn, ook de mensen in de bedrijfstak kwamen onder grotere druk te staan; er moet namelijk steeds meer gedaan worden door éen enkel mens.
En nog zullen er in Nederland tienduizenden bedrijven dicht moeten, omdat die niet rendabel te exploiteren zijn in het huidige bestel.
Dat er mensen kapot gaan door deze cultuur lijkt me niet vreemd. Alleen wordt te weinig beseft hoe zeer het neoliberale denken over economie een drijvende kracht is achter zulke ontwikkelingen. Plus het gegeven dat nogal wat politici en instanties medeplichtig zijn aan het blind blijven pushen van die eeuwige groei en daarmee de schaalvergroting.
De hanenbalken is een antropologische studie, waaraan me beviel dat Lizzy van Leeuwen haar informatie uit heel verschillende bronnen heeft gehaald. Zo viel haar zelfs op dat in de kinderboekenreeks over het jongetje Bartje, die zich afspeelt op het arme Drentse platteland, wel heel makkelijk over dreigen met zelfmoord werd geschreven.
Naast tal van gesprekken met betrokkenen en belanghebbenden hier, bezocht ze verder een congres in de VS. Net op het moment dat er wetenschappelijk onderzoek uit was gekomen naar de invloed van insecticiden op het geestelijk welzijn van degenen die met zulke bestrijdingsmiddelen moesten werken.
En niet enkel zijn zulke middelen nogal schadelijk voor ons, ze bemoeilijken ook de reactie daarop. Normale antidepressiva kunnen er namelijk een averechtse werking van krijgen.
Lizzy van Leeuwen zag tijdens haar onderzoek telkens wel éen factor worden benoemd van waarom boeren mogelijk vaker dan normaal voor zelfmoord kiezen. Overtuigd dat ze daarmee het juiste antwoord kreeg, raakte ze evenwel nooit. En opvallend genoeg geeft dat permanente rondtasten naar mogelijkheden dit boek een duidelijke kracht.
Want, ligt het aan de eeuwenlange trek van platteland naar stad, waardoor de initiatiefrijksten en de durfallen er zijn weggetrokken, en vooral de sombere kniezers zijn overgebleven om de boerderijen te bevolken?
Kan het geloof, dat nog zo veel heviger beleden wordt op het land, niet makkelijk ook een ondraagbare last worden?
Is tegenslag voor boeren niet veel moeilijker te verdragen dan voor mensen met een gewone baan, omdat problemen met het bedrijf meteen ook bedreigingen zijn voor hun manier van leven?
Of kiezen ze misschien wel makkelijker dan wie ook voor de dood, omdat ze gewend zijn om al wat niet helemaal goed is, en economisch gezien enkel geld zal kosten, zelf al te ruimen op hun boerderij? Die koninkjes op eigen erf?
RSS feeds