Kleren van het boek ~ Jhumpa Lahiri

Er wordt een paradox verkend in deze tot boek verwerkte lezing. Want enerzijds is het omslag een fundamenteel onderdeel van het boek. Dezelfde tekst in een andere druk met een ander kaft is namelijk een heel ander boek.

En tegelijk is ook waar dat het allemaal niet uitmaakt wat er op de voorkant van een boek komt te staan. Jhumpa Lahiri [1967] verbaast zich er elke keer weer over dat wat haar uitgevers als omslag bedenken zo vaak helemaal niet bij haar tekst lijkt te passen, voor haar gevoel.

Speelt bovendien nog mee dat zij een veel vertaald schrijver is, en dat al die andere uitgevers in al die andere talen, hun omslagen aanpassen aan de eigen markt. Waarbij ieder land het weer anders doet dan het vorige, waardoor hetzelfde boek in een vreemde taal zelfs ineens tot een heel ander genre kan lijken te behoren.

Toch zijn beide uitspraken tegelijk waar voor haar. Het omslag is het meest bepalende element aan de identiteit van een boek, terwijl het omslag er tegelijk helemaal niet toe doet.

En een eenduidige mening heb ik al evenmin over dit gegeven. Al maakt het volgens mij wel uit welke waarde je uiteindelijk aan een boek gaat hechten.

Zo veel als een schrijver investeert in een tekst zal geen lezer ooit doen. Bovendien passeren de meeste boeken bij mij zonder iets na te laten. Hoogstens kan de schaarse uitgave die wel iets raakt van een bijzondere waarde worden.

Want als dan een herlezing uitwijst dat zo’n boek inderdaad een bijzonder boek is, dan kunnen inhoud en vormgeving wel ineens samenvallen. Dan is het niet alleen de tekst die iets raakte, maar dan wordt ook van belang hoe die tekst op de pagina’s staat, en binnen welk omslag de blokken papier zijn geplakt. Als daarin niets stoort, zijn al die keuzes in de opmaak allemaal ineens heel goede keuzes geworden.

In de begindagen van het elektronische boek werd overigens meteen al de doodsklok geluid voor het omslag. Want wat deed het er nog toe wat er op de voorkant prijkte, als de lezer verder alles aan het boek, tot en met de lettergrootte aan toe, en dus het tal pagina’s, naar eigen inzicht kon aanpassen?

Blijft alleen staan dat het wel zo handig is om een boek te laten opvallen in een menigte boeken door het een onderscheidend omslag mee te geven. Het laten zien, om zo de nieuwsgierigheid opwekken, gaat nogal ver aan het lezen vooraf. En dat geldt evenzeer voor een website met nieuwe e-boeken.

Een bibliotheekcatalogus die geen omslagen toont bij de zoekresultaten vind ik inmiddels een ouderwetse catalogus; want minder goed bruikbaar dan had gekund. En boeklog werd pas een echt volwaardige site, lang terug alweer, toen ook hier de zoekfunctie meteen de voorkant toonde van het boek dat bij de zoekterm paste.

Elke lezer is onbewust getraind geraakt in wat de boekomslagen zeggen in zijn of haar land of herkomst over de inhoud van zo’n uitgave; over wat voor soort tekst die bieden zal.

Jhumpa Lahiri, De kleren van het boek
64 pagina’s
Atlas Contact, 2017
vertaald uit het Italiaans (en het Engels) door Manon Smits

[x]opgenomen in het dossier: boekenvak. het, mooie kaften, vormgeving