Gaven, giften en vergiften ~ Willem Brakman & Simon Vestdijk

► door: A.IJ. van den Berg

Weinig kans dat ik nog eens een literair werk lees of herlees van Simon Vestdijk [1898 — 1971] of Willem Brakman [1922 — 2008]. Dat komt omdat hun ideeën en de mijne verschillen over wat interessant literair schrijven is. De hunne vermoeien me.

Mede daarom wilde ik juist wel kennis nemen van een bundeltje met brieven van hun hand. Mits er enige vriendschap of geestesverwantschap tussen beide schrijvers zou hebben bestaan, moest dat nu net wel spontaan geschreven teksten hebben opgeleverd. Brieven stellen vrij weinig eisen aan vorm, of stijl. Losheid zou me in kort bestek zo veel meer kunnen vertellen over wat deze mannen voor mannen waren.

Vestdijk en Brakman correspondeerden tussen 1961 en 1969 — al zou het eerlijker zijn het slot van de briefwisseling eerder in de tijd te plaatsen. De klad kwam er al in toen Simon Vestdijk in 1965 met de veertig jaar jongere Mieke van der Hoeven trouwde. Al wordt een aardig detail in de briefwisseling dan dat Vestdijk dan ineens ietwat omfloerst informeert of er ook middelen bestaan die de mannelijke vruchtbaarheid bevorderen.

Van een afstandje bekeken was de briefwisseling goede ruilhandel tussen beide mannen. Willem Brakman, die dan net gedebuteerd is als schrijver, kreeg van een oudere en gelauwerde collega telkens de bevestiging dat het zeker iets voorstelt wat hij zoal publiceerde. En Simon Vestdijk vond in Brakman, die bedrijfsarts was in Enschede, een dokter die een makkelijke hand had van pillen geven. Die hem bovendien ook weleens uit eigen ervaring kon vertellen wat er goed was aan een middel, en wat niet.

Dus bood deze bundel voor mij allereerst een degelijke aanvulling op Vestdijk’s schets De persconferentie, over de plaats die depressie in zijn leven had ingenomen.

Geen middel dat daar tegen hielp.

Door de stortvloed aan merknamen was me alleen niet altijd duidelijk wat Vestdijk nu weer kreeg, of waarvoor. En ik moet toegeven dat de kwestie me ook niet zo intrigeerde dat ik daartoe het onderzoek wilde gaan doen.

Een enkele keer herkende ik dan wel weer een merknaam om heel andere redenen. Vestdijk heeft nog eens bij Brakman geïnformeerd naar de werkzaamheid van Dianabol, dat lof kreeg als een aansterkend middel voor de oudere mens — alleen is dat ook nu net het steroïde waar de DDR goud mee zou oogstten op de internationale sportwedstrijden.

De bundel Gaven, giften en vergiften is nog het aardigst om het tijdsbeeld, of om de roddel over hun gemeenschappelijke kennis Nol Gregoor. Maar dit is in beider oeuvres wel heel erg een bijboek, en nooit meer dan dat. Beter dan de onthulling dat Willem Brakman ooit de huisdealer was van Simon Vestdijk werd het niet.

Al rees wel nog de vraag of de uitdrukking ‘ik voel me half’, die Vestdijk inzette in zijn eerste brief aan Brakman, een Frisisme is dat bij hem via het Harlingers tot zijn taalschat ging behoren, of ook in het Nederlands gangbaar was.