Ofrekken ~ Willem Schoorstra
Riep Van der Velde’s Ôfrekken verbazing op over hoe goed deze man schreef, doet Schoorstra’s gelijknamige roman 25 jaar later vooral vragen rijzen. Volgens mij kan een boek met zulke fundamentele gebreken namelijk alleen uitgegeven worden in een taalgebied waar verder niet veel is. Ik ergerde me behoorlijk aan de valse pretenties van Schoorstra’s Ôfrekken, vooral omdat die op geen enkel punt worden waargemaakt.
Erger nog, dezer dagen hangt in de etalage van vele Friese boekhandels een duistere poster. Daar staat de auteur Willem Schoorstra op afgebeeld, met op dreigend zwart font daaronder groot de woorden ‘kontroversjeel’. Dit staat voor: ‘controversieel’, in die rare fonetische spelling die in het Fries sinds 1980 ook voor leenwoorden verplicht is.
Nu denk ik niet dat iemand zichzelf controversieel kán noemen, en dat zo’n oordeel altijd van buitenaf moet worden opgelegd. Dus heeft die poster iets geforceerds. En dan blijkt de roman waarvoor geworven wordt ook nog eens een soort eerste opzetje te zijn en geen doorwrochte tekst; waarmee het boek een belediging is voor iedereen met wat belezenheid. Schoorstra toont zich er even controversieel in als een kleuter die op het schoolplein de grote woorden van zijn vader nazwetst. En in zijn geval heet de vader waarschijnlijk Michel Houellebecq.
Wat zijn imitaties die alleen wat uiterlijkheden overnemen toch doorzichtig, en ook pijnlijk onnozel.
Toch begon dit boek hoopgevend. Deze tweede roman van Schoorstra behandelt een thema waarover ik altijd al graag eens een Fries schrijver lezen wilde. Omdat dit een thema voor vele hoogopgeleiden uit mijn generatie is. Onze verbanning. Voor ons sprak het vanzelf om te gaan studeren, ook al hadden onze ouders soms niet meer dan lagere school. Maar om aan een universiteit te studeren moesten we Fryslân uit, wat meestal betekende dat we er alleen nog op visite terug zouden komen. Werk op ons niveau is er nauwelijks in de provincie. Dus kan er makkelijk op meer dan éen manier afstand groeien met thuis.
De hoofdpersoon in De ôfrekken is zo’n een generatiegenoot van mij. Hij ging in de jaren tachtig geschiedenis studeren in Brussel. Zo ver mogelijk weg van zijn familie in het Friese vissersdorp. Maar Schoorstra geeft daar een duidelijke particuliere reden voor op. De jongen is van de herenliefde, en zijn vader kan daar niet tegen.
Dat mag. Natuurlijk. Een schrijver heeft alle recht om een stap die velen moeten maken te verzwaren door er een conflict aan toe te voegen tussen ouder en kind. Die keuze is alleen niet zo subtiel, en zelfs onnodig om een dramatisch interessant verhaal te schrijven. Maar helaas tekent deze beslissing Schoorstra nogal. Hij ziet niet waar de omstandigheden als vanzelf conflictstof aanreiken in zijn verhaal. Schoorstra legt zijn drama liever bovenop het verhaal. Dit maakt dat alles nogal vet aangezet wordt in deze roman, en erger nog, meestal leidt tot niets.
Bovendien gebruikt hij de afstand in tijd heel irritant om zijn hoofdpersoon intelligenter te maken dan deze zijn kan. Dat levert anachronismen op. Maar wat is het nut van twee pagina’s rechtse praat tegen de islam, als daar verder niets mee gebeurt in het boek?
Nee, er is werkelijk nog een leuke afstudeerscriptie te schrijven over het onderwerp: ‘nodeloze dwaalsporen en schrijnende onjuistheden in Willem Schoorstra’s roman De ôfrekken ‘. Voor meer dan zo’n lijkschouwing lijkt het kreng me nauwelijks geschikt.
RSS feeds