Geschiedenis van de lelijkheid ~ Umberto Eco

Heeft Eco eigenlijk ooit weleens iets geschreven dat me enig durend plezier gaf tijdens het lezen? Misschien dat een column hier of daar me niet meteen verveelde. Maar Umberto Eco scoort bij mij hoog op de lijst van schrijvers waarvan ik niet goed begrijp dat anderen er zo mee weglopen. Hij wiegt me steevast in slaap, doordat de schaarse interessante observaties altijd ingebed worden in pagina’s aan wollige tekst, die in het geheel niet boeiend zijn, maar blijkbaar wel heel goed kunnen doen alsof.

Ik ga er daarom maar van uit dat ik te dom voor hem ben, omdat mij volkomen onduidelijk blijft waarom zijn teksten altijd zo veel brij en zo weinig krenten bevatten.

Het voordeel van een boek als De geschiedenis van de lelijkheid is wel weer dat er nogal wat plaatjes in staan. Meer plaatjes dan tekst. Zo zag ik een fraaie Bosch die ik nog niet kende, en ook een pijnlijk karikaturale Grosz. Bij het onderwerp van dit boek had ik alleen al meteen wat mijn bedenkingen.

Tolstoj schreef dat elk gelukkig gezin er hetzelfde uitziet, maar dat een ongelukkig gezin elk op zijn eigen manier ongelukkig is. En ditzelfde gaat voor schoonheid en lelijkheid op volgens mij, zelfs door de eeuwen heen.

Van schoonheid weet je dat, ondanks alle modes en culturen, een zekere symmetrie en een ideale verhouding altijd mooi wordt gevonden. Eco bracht eerder het boek De geschiedenis van de schoonheid uit. En dat zit veel simpeler in elkaar, al was het maar omdat het schone in de oudheid ook voor het goede stond. Een mechanisme dat nog altijd werkt, gezien het voordeel dat mooie mensen in onze samenleving genieten. Die krijgen hogere salarissen, en betere posities.

Maar is lelijkheid dan alleen wat niet mooi werd gevonden? Kan er in eigenlijk in het algemeen wel iets worden gezegd over lelijkheid?

Bijna laf vind ik Eco’s conclusie op pagina 421:

het lelijke is gerelateerd aan tijd en cultuur, het onaanvaardbare van gisteren kan morgen geaccepteerd worden, en dat wat als lelijk wordt gezien kan, in de juiste context, bijdragen aan de schoonheid van het geheel.

Al is nog erger dat hetzelfde er vier keer staat op die pagina.

Dit boek vermijdt bijvoorbeeld de vraag waarom er zaken zijn, of kunst is, die door grote groepen mensen hevig als schoonheid worden ervaren, terwijl tegelijk even grote groeperingen zich er afkerig van wegwenden. Neem nu de wisselende waardering eens voor liedjeskwelers als een Frans Bauer. Of neem anders de waardering voor hedendaagse architectuur, als het vorige voorbeeld niet highbrow genoeg was.

Eco schrijft alleen over wat er gebleven is uit het verleden, en al veilig door de kunstgeschiedenis werd gecanoniseerd.

Nee, dit is een leuk plaatjesboek, en de plaatjes zijn door anderen verzameld.