Six Not So Easy Pieces ~ Richard P. Feynman

► door: A.IJ. van den Berg

Eén van de meest intense intellectuele reizen die ik ooit in mijn leven heb gemaakt, was het bestuderen van The Feynman Lectures on Physics. Dat is een reeks van oorspronkelijk drie boeken, met lessen ooit bedoeld voor beginnende studenten in de natuurkunde op Caltech. Maar buiten de VS was het succes van het werk misschien nog wel groter, doordat Feynman zo meesterlijk uitleggen kon.

Het lezen van die lectures was een nuttige exercitie enerzijds, en tegelijk ook helemaal niet. Zolang het bij lezen blijft, ontstaat al gauw een op niets gebaseerde overtuiging dat je alles hebt begrepen. Voor zover de kwantummechanica ooit begrepen kán worden. Natuurkundige kennis, zelfs op zo’n basaal niveau, gaat vaak tegen de intuïtie in.

Een andere moeilijkheid is vervolgens dat de kennis van de lessen alleen beklijft als je er iets mee doen gaat.

De reden om dit boek toch uit te lezen, was omdat dit diende als check. Want, de zes niet zo gemakkelijke stukken uit de titel bleken gewoon zes hoofdstukken uit de Feyman lectures te zijn, maar dan nu met éen gemeenschappelijk thema. Einstein’s speciale relativiteitstheorie. En wat er nodig is om daar de gevolgen van te begrijpen.

Ik wilde bijvoorbeeld controleren of bij mij bijvoorbeeld de wiskundige kennis nog aanwezig was om Feynman’s uitleg te begrijpen. Maar dit was geen probleem, omdat er nauwelijks wiskunde benodigd bleek, behalve in de uitleg van de gekromde ruimte. En toch, omdat ik vroeger voldoende met vectoren heb gewerkt, was daarover geen uitleg meer nodig.

Dus pakt mijn oordeel over dit boek wat gemengd uit. Ja, ik begrijp bijvoorbeeld het experiment van Mickelson en Morley nog geheel, en vooral ook wat de portee daarvan was, als bewijs van Einstein’s stelling. Vraag me alleen niet om het uit te leggen aan een leek. Vraag me ook niet wat het nut van die kennis is, voor mijn leven verder. Er zijn betere trucs om de bink uit te hangen op feestjes — niet dat ik zoiets wil. Vraag me ook niet welk nut dit boek anders heeft dan iemand op een middelbare school te tonen dat natuurkunde boeiender is dan daar in de lessen worden voorgeschoteld.

Er is inmiddels trouwens een hele industrie ontstaan die precies ditzelfde oppervlakkig doet, op televisie.