Portrait of an Artist, as an Old Man ~ Joseph Heller
Een geslaagd boek schrijven over een mislukking — dat moet toch mogelijk zijn, dacht Joseph Heller [1923 – 1999] aan het eind van zijn leven. Om vervolgens een werkelijk stomvervelend boek te produceren, vol met postmoderne grapjes.
De ellende begint al bij de naam van de hoofdpersoon, die Eugene Pota heet. Want Pota, is eigenlijk P.O.T.A., ofwel Portrait of the Artist. Is dat niet verschrikkelijk slim bedacht? En staat zo’n boek daarmee niet meteen ook in de traditie?
Nu ken ik een acroniem dat daar gevaarlijk op lijkt. P.I.T.A., ofwel Pain in the Ass. En het is helemaal knap van Heller dat hij die associatie nog eerder bij me opriep.
Het verhaal van deze roman valt samen te vatten in éen zin:
oude man die als jong schrijver eens ongekend succes genoot, probeert nog éen laatste kunstje, maar blijkt inmiddels volkomen uitgeschreven te zijn.
Vervolgens komt het resultaat van dit writer’s block in alle treurigheid langs. Variërend van hoofdstukken verteld door Tom Sawyer, tot hervertellingen van gedeelten uit de Bijbel, of wat Griekse mythologie. Pota/Pita heeft telkens ook een immense voorkeur voor de titel A Sexual Biography of My Wife, zonder dat daar ooit iets echt inhoudelijks op volgt.
Maar dat is toch allemaal spel, zal de academisch geschoolde criticus nu zeggen. Want kijk eens hoe erudiet Heller de canon plundert, en hoe geestig hij vervolgens op het resultaat varieert.
Kul, antwoord ik dan. Leentjebuur spelen bij de groten, en dan verwachten dat de lezer blij wordt dat die iets herkent, is hoogstens inspelen op de ijdelheid van het publiek. Koketteren, heet dat, in een wat andere bewoording. En koketteren is iets heel anders dan schrijven.
Jammer voor Heller dat hij maar éen boek geschreven heeft dat werkelijk de moeite waard is, en dat hij daarmee debuteerde. Jammer, en helaas.
RSS feeds