Old Religion ~ David Mamet
David Mamet is een opvallende Amerikaanse filmscenarist en toneelschrijver. Dat riep de vraag op of hij ook romans heeft geschreven die de moeite van het lezen waard zijn. Elk specialisme komt nu eenmaal met zijn eigen eisen. Op het toneel of in de film moet een acteur wel de mogelijkheid krijgen om iets te kunnen maken van de hem of haar toegeworpen tekst. In een roman moet juist de lezer de ruimte krijgen om de tekst zelf te interpreteren.
The Old Religion lijkt me vooral een briljant geschreven mislukking. Schmaltz van de ergste soort zelfs, want emokitsch met pretenties. Dat komt enerzijds door het gegeven dat Mamet koos om uit te werken, en ook door de manier waarop hij dit deed.
Dit boek schrijft toe naar éen beeld. Dat is het beeld van een ansichtkaart die decennialang openlijk werd verkocht in het zuiden van de VS. Daarop stond een tevreden grijnzende lynchmob, die net de Joodse fabrieksmanager Leo Frank had opgehangen. Voor een misdaad die hij niet pleegde. Waarschijnlijk.
Dat gruwelijke beeld staat overigens online; net als de hele geschiedenis van Leo Frank, de elementaire dwalingen in het rechtssysteem die tot diens veroordeling leidden; en de lynching daarna.
Daarmee zou ik nu de ware geschiedenis rechtstreeks kunnen vergelijken met wat Mamet er mee gedaan heeft. Maar dat lijkt me niet heel interessant. Ik vond de roman al veel te beperkt ook zonder die achtergrondkennis te hebben.
Hoewel het boek 200 pagina’s heeft, telt het misschien 18.000 à 20.000 woorden. Dat is niet veel. Maar ik denk dat Mamet eerder door zijn keuze vooral op Leo Frank te focussen dit boek zo klein maakt, dan door het geringe tal woorden dat hij daarvoor nodig had. Het is een ik-roman, maar dan wel verteld vanuit de derde persoon. Mamet kan zo in het hoofd van Leo Frank kijken, focust op diens Joodse wortels, en doet vervolgens helaas weinig anders meer.
Nu zijn films, of toneelstukken, in opzet simpeler dan romans; al was het maar omdat acteurs de tijd niet kunnen indikken. Alles wat zij doen, neemt de tijd die er ook in ‘het echt’ voor staat. En Mamet dikte me niet genoeg in, in dit boek. Dus negeerde hij me te veel het gegeven dat de rechtszaak tegen Leo Frank niet enkel een zaak was tegen een manager van een potloodfabriek, die veroordeeld wordt voor de verkrachting van en moord op een vrouwelijke employee. Zonder dat ik nu per se zat te wachten op een sociologische traktaat over de angst in de zuidelijke staten voor de gestudeerde elite uit het noordoosten.
Misschien is dit trouwens wel typisch een boek waarvoor buitenlanders te weinig kennis hebben over wat natives allemaal onbewust al wel weten.
RSS feeds