Old Religion ~ David Mamet

David Mamet is een opvallende Amerikaanse filmscenarist en toneelschrijver. Dat riep de vraag op of hij ook romans heeft geschreven die de moeite van het lezen waard zijn. Elk specialisme komt nu eenmaal met zijn eigen eisen. Op het toneel of in de film moet een acteur wel de mogelijkheid krijgen om iets te kunnen maken van de hem of haar toegeworpen tekst. In een roman moet juist de lezer de ruimte krijgen om de tekst zelf te interpreteren.

The Old Religion lijkt me vooral een briljant geschreven mislukking. Schmaltz van de ergste soort zelfs, want emokitsch met pretenties. Dat komt enerzijds door het gegeven dat Mamet koos om uit te werken, en ook door de manier waarop hij dit deed.

Dit boek schrijft toe naar éen beeld. Dat is het beeld van een ansichtkaart die decennialang openlijk werd verkocht in het zuiden van de VS. Daarop stond een tevreden grijnzende lynchmob, die net de Joodse fabrieksmanager Leo Frank had opgehangen. Voor een misdaad die hij niet pleegde. Waarschijnlijk.

Dat gruwelijke beeld staat overigens online; net als de hele geschiedenis van Leo Frank, de elementaire dwalingen in het rechtssysteem die tot diens veroordeling leidden; en de lynching daarna.

Daarmee zou ik nu de ware geschiedenis rechtstreeks kunnen vergelijken met wat Mamet er mee gedaan heeft. Maar dat lijkt me niet heel interessant. Ik vond de roman al veel te beperkt ook zonder die achtergrondkennis te hebben.

Hoewel het boek 200 pagina’s heeft, telt het misschien 18.000 à 20.000 woorden. Dat is niet veel. Maar ik denk dat Mamet eerder door zijn keuze vooral op Leo Frank te focussen dit boek zo klein maakt, dan door het geringe tal woorden dat hij daarvoor nodig had. Het is een ik-roman, maar dan wel verteld vanuit de derde persoon. Mamet kan zo in het hoofd van Leo Frank kijken, focust op diens Joodse wortels, en doet vervolgens helaas weinig anders meer.

Nu zijn films, of toneelstukken, in opzet simpeler dan romans; al was het maar omdat acteurs de tijd niet kunnen indikken. Alles wat zij doen, neemt de tijd die er ook in ‘het echt’ voor staat. En Mamet dikte me niet genoeg in, in dit boek. Dus negeerde hij me te veel het gegeven dat de rechtszaak tegen Leo Frank niet enkel een zaak was tegen een manager van een potloodfabriek, die veroordeeld wordt voor de verkrachting van en moord op een vrouwelijke employee. Zonder dat ik nu per se zat te wachten op een sociologische traktaat over de angst in de zuidelijke staten voor de gestudeerde elite uit het noordoosten.

Misschien is dit trouwens wel typisch een boek waarvoor buitenlanders te weinig kennis hebben over wat natives allemaal onbewust al wel weten.

David Mamet, The Old Religion
A Novel
194 pagina’s
The Overlook Press 2002, oorspronkelijk 1997

Writers on Writing ~ John Darnton (intr.)

Schrijvers die het over hun vak hebben, had ik daar laatst niet al een haast onafzienbare reeks interviews over doorgenomen? Dat klopt, maar deze essays uit The New York Times waren ook heel prettig om te lezen. Zelfs al hebben ze de pretentie niet de schrijvers te portretteren, laat staan zijn of haar oeuvre te duiden. Dit zijn gewoon aangenaam korte stukken, elk van rond de 1.800 woorden, waarin ervaren auteurs het over éen of twee aspecten van hun vak hebben.

Ik bedoel, net zo makkelijk had ik een boek gelezen dat ‘Loodgieters over loodgieten’ heette, of ‘Ambulancebroeders over ongelukken’. Maar schrijvers hebben nu eenmaal het voordeel gewend te zijn voor een publiek te werken, en zullen enige moeite doen de lezer niet te vervelen.

Verder is het moeilijk iets algemeens te zeggen over de uitspraken die ze doen. Behalve dan dat het me niet verbazen zou dat dit boek, en het tweede deel, ergens als lesmateriaal zou dienen voor een cursus ‘creative writing’. Terwijl dit toch geen kookboek is, met uitgewerkte voorbeelden. De recepten waarmee enkele schrijvers ooit succes kregen, leveren niet automatisch een ander iets pruimbaars op.

Niettemin:

artists are a lot like gangsters. They both know that the official version, the one everyone else believes, is a lie.

Russell Banks

I can’t remember how many times I advised students to stop writing the sunny hours and write from where it hurts: “No one wants to read polite. It puts them to sleep.”

Anne Bernays

Some of the most thoughtful if not ingenious criticism written today is written by critics of film who, often as not, address themselves to work that is hardly worth their attention. The most meretricious or foolish movie will elicit a cogent analysis. Why? It may be a film’s auspices that obligate the critics. But it may be that, however unconsciously, they mean to reaffirm or defend print culture by subjecting the nonliterate filmgoing experience, good or bad, to the extensions of syntactical thought.

E.L. Doctorow

Most writers write too much. Some writers write way too much, gauged by the quality of their accumulated oeuvre.

Richard Ford

I keep aiming toward that novel that is just that, a true novel, but a novel for our time, dealing with an essential theme and an essential message in a subterranean, carefully hidden way, a message like a snake in the grass, as Trollope put it. There’ll be no boy meets tractor, nor even a professor meets sophomore.

Hans Koning

For the past 30 years the greatest novelists writing in English have been genre writers: John le Carré, George Higgins and Patrick O’Brian.

David Mamet

to write is to practice, with particular intensity and attentiveness, the art of reading. You write in order to read what you’ve written and see if it’s O.K. and, since of course it never is, to rewrite it ? once, twice, as many times as it takes to get it to be something you can bear to reread. You are your own first, maybe severest, reader. “To write is to sit in judgment on oneself,” Ibsen inscribed on the flyleaf of one of his books. Hard to imagine writing without rereading.

Susan Sontag

* NB: de tekst van al deze essays, en nog enkele meer, staat ook online

Writers on Writing
Collected Essays from The New York Times
Introduction by John Darnton
268 pagina’s
Henry Holt and Company, 2001

** in dit boek zijn de essays opgenomen van:
[gelinkte namen verwijzen naar auteurs die al eens geboeklogd zijn]

Writers on Writing Volume II ~ Jane Smiley (intr.)

Een vervolg dwingt altijd tot directe vergelijking met het origineel. En dan moet gezegd dat deel éen van de bundel Writers on Writing meer interessante essays bevat dan deel twee.

Deels ligt dit aan de kwaliteit van de opgenomen auteurs. In deel twee staan wat minder grote namen dan de eerste oogst opleverde.

Deels komt dat ook omdat aardig wat auteurs ervoor kozen direct op de actualiteit van dat moment te reageren — ofwel een opinie over 9/11 te poneren — in plaats iets van een meer tijdloze aard te schrijven.

Maar misschien kwamen zulke verschuivingen gewoon omdat de essayreeks op een gegeven moment al geruime tijd bestond, en sommige deelnemers het idee moeten hebben gehad dat alles al eens eerder gezegd was over het vak.

Het succes van een reeks kan ook het einde van zo’n serie bespoedigen.

Citaten die ik desondanks bij het lezen aantekende zijn onder meer:

The unsuccessful novel reminds of a top that has been spinning for a while. One can see the chapters begin to wander in loose, uneven circles. Pacing grows shaky. Events are rushed through, so that they are a mere catalog of plot happenings, or scenes lose momentum as the narration gets snagged on an idea. Characterization becomes wobbly. Motives do not convince. Actions no longer reveal new dimensions of personality. Language falters. And finally the novel topples over into a contrives or commonplace ending and comes to a skittery halt.

Chitra Divakaruni

(I’m reminded of Randal Jarrell’s wry, nifty definition of a novel as “a prose narrative of some length that has something wrong with it”)

Brad Leithauser

Chekhov removed the plot. Pinter, elaborating, removed the history, the narration. Beckett, the characterization. We hear it anyway.

David Mamet
zie ook

All writers know how hard it is to practice tough love on the children of our verbiage. Kick the silly, labored metaphor out of the house. But with a computer, that metaphor is back by dinner time, claiming a rightful place in the family of the final draft.

P.J. O’Rourke

Poetry is the great schoolhouse of fiction…

Red Warren

The most common shortcoming in good novels nowadays is excess; many of them should be fifty pages shorter than they are.

Anna Quindlen

Writers on Writing Volume II
More Collected Essays from The New York Times
Introduction by Jane Smiley
267 pagina’s
Henry Holt and Company, 2003

** in dit boek zijn de essays opgenomen van:
[gelinkte namen verwijzen naar auteurs die al eens boeklogd zijn]