Provocaties ~ John Gray
Gray’s Provocaties maken vooral duidelijk dat iemand die voornamelijk reageert op de actualiteit zelf ook gauw oud nieuws wordt. Ik las dit boek zes jaar te laat om er echt iets aan te hebben, al was het toentertijd nog niet eens uit.
In deze bundel staan korte essays, die in 2002 en 2003 eerder verschenen in de New Statesman. Voor een groot deel gaan ze daarom over wat toen speelde: die illegale inval van Amerika in Irak bijvoorbeeld, en de leugens die verteld werden om deze invasie publiek te verkopen. Over die leugens is inmiddels het meeste wel bekend. Daardoor kan ik misschien nu wel terugredeneren hoeveel John Gray toen al doorzag, en hoeveel ook niet, maar dit is niet vreselijk interessant om te doen.
John Gray — met nadruk niet die man met de winkel in Venus en Marskul — was hoogleraar European Thought aan de LSE. Zijn achtergrond is de politieke filosofie. En dit kleurt de betogen in dit boek nogal. In veel daarvan wordt van nogal zuurstofarme hoogten geredeneerd. Waarbij Gray niet zo zeer aanvallen richt op wat gebeurt — op de stukken over de Irakoorlog na dan — maar op welke ideeën er over die werkelijkheid bestaan.
Dit had een wat merkwaardig effect op mij. Ideeën van politieke filosofen over de werkelijkheid zijn me al gauw te hoogdravend, of te makkelijk abstract. Dus als zo’n schrijver zijn collega’s dan op details gaat aanvallen, is dit niet verhelderend en prikkelend, zoals de blurb claimt achterop, meer vaak onbedoeld wat lachwekkend.
Zo is een belangrijke these in deze bundel dat onze ‘vooruitgang’ ernstig gerelativeerd moet worden. Maar Gray’s invulling van de idee ‘vooruitgang’ is nogal totalitair; en wellicht zelfs alleen gebruikelijk onder politiek filosofen van een zekere school. Voor Gray is bijvoorbeeld ook de industriële vernietiging van mensen in concentratiekampen onderdeel van de vooruitgang — om de schaalgrootte, en de rationalisering daarachter. En dit maakt het vervolgens niet moeilijk zijn relativering te begrijpen.
Maar voor mij bestaat de hele idee ‘vooruitgang’ niet, alleen al omdat het niet waardevrij is. Het is me te teleologisch, om ook maar eens het dieventaaltje te gebruiken dat de club hanteert. Hoogstens is ‘vooruitgang’ voor mij een kwalitatief label, waarmee een verbetering benoemd wordt, in een vergelijking.
Ik heb dan ook niet zo veel met de meeste filosofie. Nogal wat beoefenaren van wat de wijsbegeerte heet, bekampen slechts de problemen die ze eerst zelf bedacht hebben.
John Gray, Provocaties
Gedachten over de vooruitgang en andere illusies
215 pagina’s
Ambo, 2004
Vertaling door Thijs Bartels van Heresies, 2004
© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden
2 commentaren
boeklog.info op 8 mei 2009 @ 13:27:49
Ik heb een vijfdelige Geschiedenis van de vrouw in de kast staan, waarin de historie herschreven is met oog op wie er traditoneel altijd in de boeken ontbraken. Maar zoiets zult u niet bedoelen.
Misschien bestaat er wel een boek waarin een man, of een vrouw, neutraal over dit onderwerp schrijft. Ik ken dat niet.
Mijn aanpak is zoals altijd de meest omslachtige. Door zowel naar de biologische verklaringen te kijken — zelfs Bonk is in dit aspect heel niet slecht — als ook de sociologische kant mee te nemen. Seks en de seksen van Cas Wouters, een navolger van Norbert Elias, biedt in dat opzicht wel aardig wat aan inzicht. Maar meer dan een intellectuele bewapening tegen alle breed gepubliceerde en vaak zo tijdgebonden kul is zo’n omtrekkende leesinspanning natuurlijk niet.
RSS feeds
Achille van den Branden op 8 mei 2009 @ 13:00:35
Ik heb weet van de dubieuze achtergrond van John Gray (die andere dus), maar ken niet meteen een boek waarin die hausse aan man/vrouw-verschillen-boeken kritisch wordt doorgelicht. Iets aan te raden, eventueel?