Heart of Darkness ~ Joseph Conrad

Heb ik ooit eerder boeken van Joseph Conrad [1857 – 1924] gelezen? Vermoedelijk wel, maar lang geleden, en zonder het besef met gecanoniseerde literatuur van doen te hebben. Conrad’s werk volgde gewoon op de boeken van Jules Verne, Edgar Rice Burroughs, of Jack London, met allemaal van die ouderwetsche avonturen.

Toch was het raar om de novelle Heart of Darkness te lezen [of te herlezen]. Omdat de kern van dat boek tot de algemene culturele bagage hoort die iemand schijnt te moeten hebben, en het verhaal dus op zich geen verrassingen bood; als het om de plot ging; of om de symbolische betekenis. Menselijke beschaving is maar een dun vernis, dat makkelijk afbladdert, aldus Conrad. In 1902 moest dat gegeven nog gesymboliseerd worden door van een reis naar het oerwoud een soort afdaling in de hel te maken. Ons heeft de geschiedenis al andere voorbeelden aangereikt om te beschrijven hoe makkelijk de mens tot beest wordt. Vele directies van concentratiekampen bestonden overigens uit gebildete cultuurliefhebbers, om maar iets te noemen; een gegeven dat Conrad moeilijk in een boek met zulke extreme zwart-wit-tegenstellingen als dit had kunnen verwerken.

Een paar maanden terug heb ik me in Chinua Achebe verdiept, en daardoor kennis genomen van diens fundamentele kritiek op Conrad’s racisme in Heart of Darkness. De negers blijven namelijk naamloos in het boek, dat zich toch in Afrika afspeelt; die horen bij het gevaar dat de hoofdpersoon omringt, als hij de rivier opstoomt, op zoek naar de legendarische, en ook zo slecht geworden Mr. Kurtz; een ivoorhandelaar die meer leveren kan dan al zijn concurrenten.

De bagage die met een boek als dit meekomt, kan dus makkelijk het zicht op de tekst wegnemen. Ik las het boek ook wat plichtmatig. Kon van een scène hier of daar zien dat die knap beschreven was, door de totale subjectiviteit van de auteur, maar bleef toch telkens buiten het verhaal.

Bevat deze bundel ook nog de novelles: An Outpost of Progress, Karain, en Youth.

Nee, interessanter dan Heart of Darkness is wat dit boek teweeg heeft gebracht. Of hoe bijvoorbeeld H.L. Mencken bij de dood van Conrad in 1924 diens werk roemde, en dat stuk vervolgens voor een groot deel opnam in de verzameling met het beste van al wat hij geschreven had [de hele tekst staat hier].

Joseph Conrad, Heart of Darkness
And Other Tales
Edited and with an introduction by Cedric Watts
285 pagina’s
Oxford University Press 1990, oorspronkelijk 1902

[x]opgenomen in het dossier: the Modern Library