Willem I, Willem II ~ Eillert Meeter

► door: A.IJ. van den Berg

Op de lijst van altijd nog eens te lezen autobiografieën prijkte ook deze, van de journalist en politiek vluchteling Eillert Meeter [1818 – 1862]. Een boek zo schandalig dat het pas in 1966 in Nederland kon worden uitgegeven, nadat het al in 1857 in Groot-Brittannië was verschenen.

Nu goed, Meeter schreef er in over de eerste twee Nederlandse koningen. En niet al te gunstig. Willem I besodemieterde het land financieel, en Willem II was niet vies van de sodomieten. Bovendien was hun methode om het land te besturen nogal autocratisch. Maar nog afgezien daarvan is de standaardreactie in Nederland dat de Oranjes nu eenmaal heilig zijn — daardoor zijn de kwaliteiten van een boek als dit wel erg lang genegeerd.

Objectiever bekeken was de Groninger Meeter iemand die naar ons idee sociale misstanden en andere problemen herkende die ook werkelijk misstanden waren, en telkens kranten oprichtte om daar over te kunnen schrijven. Dit deed hij ondanks alle belastingen en andere beperkingen die er nog waren om het uitgeven van kranten te ontmoedigen.

Maar objectief is dit boek juist weer niet. Zo leefde Meeter in Den Haag lang van koninklijke toelagen waar hij telkens weer bij Willem II om bedelde. Later kreeg hij zelfs een ruim jaargeld, mits hij in het buitenland ging wonen. De koning had er wel wat voor over de meest kritische schrijvers te vriend te houden. Daarover gaat het allemaal niet in dit boek. Wel wordt nog net uitgelegd dat er iets veranderde toen Willem III in 1849 koning werd.

Van Meeter’s leven en zijn publicaties wist ik dus al het éen en ander. Daar voegde dit boek, noch de inleiding door Kikkert veel aan toe. Toch verraste de autobiografie me. Niet in het minst doordat het een bijzonder vlot geschreven boek is; vrij van alle typisch negentiende-eeuwse wijdlopigheid.

En bovenal speelde mee dat hij dit boek eerst in het Engels schreef, en daarbij een publiek voor ogen had dat Nederland niet zo goed kende. Dus moest hij van alles uitleggen over de zeden en de gewoonten hier, dat mij, voor wie het verleden evenzeer een vreemd land is, toch ook regelmatig in de details nieuw bleek te zijn.

Heb ik die negentiende eeuw nog wel zo bestudeerd…