Waarom ik geen christen ben ~ Bertrand Russell

► door: A.IJ. van den Berg

U mag me atheïst noemen, of ongelovige, zelf zal ik dat niet doen. Ik vind het namelijk raar me te positioneren ten opzichte van de religies. Die bestaan, en hebben ook altijd bestaan, in velerlei vormen. Maar dat gegeven is ook het enig interessante aan geloof, voor mij.

Iets in de menselijke natuur maakt dus blijkbaar dat altijd naar antwoorden gezocht wordt, en daarbij ook irrationale antwoorden voldoen.

Atheïsme komt ook meer voor onder fel gelovigen dan elders; die weten tenminste heel zeker dat andere religies onzin zijn.

Zou ik gevraagd worden om een lezing te houden over het onderwerp ‘Waarom ik geen christen ben’, dan zou me dat moeilijk afgaan.

Ik ben geen christen omdat mijn ouders niet actief geloofden, en me dus niet konden inprenten dat geloof als heel wezenlijk te beschouwen. Meer valt er over dit onderwerp nauwelijks te zeggen. Het is niet of ik ooit moeite heb moeten doen de religie als mogelijke oplossing bij me weg te houden. Die oplossing is geen moment van belang geweest.

Deze autobiografische gegevens zouden er verder niet toe doen als ik niet had gezien dat Bertrand Russell met dezelfde problemen kampte, in de lezingen en essays uit deze bundel. Daarin speelt de vraag waarom hij niet geloofde eigenlijk nauwelijks een rol. Het boek behandelt vooral wat er niet deugt aan het christendom.

Over dat onderwerp kan inderdaad veel geschreven worden. Ware het niet dat het geloof ook altijd door machthebbers gebruikt is om het volk, bestaande uit gelovigen, te knechten.

Soms was die autoriteit daarbij de kerk zelf.

En goed, dan valt aan het christendom op dat de kerkelijke autoriteiten — anders dan over vergelijkbare religies gezegd kan worden — tot voor kort gretig meehielpen bij de vervolging en doding van andersdenkenden.

Dan nog is te discussiëren over het gegeven of de aanvaarding van een religie de gelovigen ontvankelijker maakt voor onverbiddellijk gezag van boven. En daar lijkt me al geen eenduidig antwoord op mogelijk. Pacifisme als idee wortelt ook sterk in sommige religies.

Dus viel deze bundel van Russell me inhoudelijk wat tegen. De teksten daarin zijn in de eerste plaats tijdsdocumenten; illustraties van een periode in de geschiedenis dat het georganiseerde christendom nog zo veel macht had dat het slechts via een omtrekkende beweging — met harde feiten uit de geschiedenis — te bekritiseren viel.

Alleen bewijst de geschiedenis niet alles over het nu.