Literaturkritik ~ Kurt Tucholsky
Toen ik aangaf nog eens de literatuurkritieken van Tucholsky [1890 – 1935] te willen lezen, wat waren toen mijn verwachtingen?
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat die belangstelling vooral intellectueel was. De afstand in tijd, en cultuur, leek me groot; maar misschien nog wel overbrugbaar. Ik verwachtte in elk geval geen boek dat me zo veel plezier zou brengen als dat van een hedendaagse criticus met een goede pen.
En dit was toch een onderschatting van Tucholsky’s talent.
Voor deze bundel werden indertijd 66 kritieken geselecteerd, uit een corpus van zeker 500. Die bloemlezing is volgens drie thema’s verdeeld. In het eerste komen literatuurbeschouwingen langs, en het middelste deel worden humoristische boeken besproken, en het slotdeel is gevuld met recensies van zakelijke boeken; waardoor het vol met politieke stukken staat.
In de recensies van de grappige boeken bedreef Tucholsky ook vaak zelf humor. En dat was er nu te veel aan. Daardoor kreeg zijn taal al snel iets gemaakts, wat bij het lezen vermoeide.
De politieke stukken dateren van vlak na de Eerste Wereldoorlog, tot aan het begin van de jaren dertig. Dus varieerden de onderwerpen van beschouwingen over het militarisme tot signalementen van wat er allemaal bruiste en ziedde in de maatschappij. Dat leverde soms merkwaardige publicaties op.
Die meisten Antisemiten sagen viel mehr über sich selber aus als über ihren Gegner, den sie nicht kennen.
Wäre ich Antisemit –: ich schämte mich solcher Bundegenossen.
[Sigilla Veri]
Toch was dit boek voor mij niet het meest interessant door dat tijdsbeeld. In deze bundel neemt de pure literatuurkritiek de eerste honderd pagina’s in, en die waren vaak een opvallend genot om te lezen.
Tot en met de taal aan toe. Kurt Tucholsky lijkt me geen Duits te schrijven dat hedendaags Duits is, en tegelijk lag zijn taal me opvallend goed; door de helderheid.
Opvallend aan de kritieken is dat Tucholsky bijvoorbeeld éen van de eersten was die de boeken van Franz Kafka besprak. Net als dat hij in 1927 een Duitse vertaling recenseerde van Joyce’ roman Ulysses.
Schlußurteil über die Übersetzung:
Hier ist entweder ein Mord geschehen oder eine Leiche fotografiert.[Ulysses]
Net zo was hij er vroeg bij om de inspanningen van Bertold Brecht te waarderen.
Mij waren evenwel de kritieken even lief die niet aan boeken gewijd waren die nu nog gelezen worden. Zelfs al heeft de samensteller moeite gedaan juist die besprekingen buiten deze bloemlezing te houden.
Enfin, alles van Kurt Tucholsky staat ook online. Met het overzicht achterin de bundel Literaturkritik is bijvoorbeeld goed te zoeken op recensies over Franse flutromannetjes, die Tucholsky ook graag schijnt te hebben geschreven.
RSS feeds