Kortsluiting ~ Marcel Metze

► door: A.IJ. van den Berg

Het is een journalist moeilijk te verwijten dat hij te journalistieke boeken schrijft. En toch was dit mijn probleem bij deze vroege monografie van Marcel Metze over Philips. Er ontbreekt te veel, ondanks dat het boek ook een hoop wel biedt. En het is zeker niet slecht geschreven, maar de tekst is vlak geschreven, in journalees.

De geschiedenis van het elektronicaconcern Philips is alleen al interessant omdat dit bedrijf telkens moest omgaan met sterk wisselende economische eisen. Eerst was er het protectionisme dat elk land erop nahield om de eigen markt te beschermen. Toen was er de Tweede Wereldoorlog, met de bezetting van Nederland. Daarna werd de transistor uitgevonden, en nog weer later de microchip. Ondertussen kregen consumenten steeds meer te besteden. En ook werd de concurrentie uit Japan steeds heviger, tot de Japanse bedrijven even alles domineerden.

Welke keuzen moet een fabrikant dan maken, om competitief te blijven, op de markt?

Marcel Metze eindigt dit boek met de komst van een nieuwe president bij Philips in 1990. Jan Timmer. Die prompt driftig reorganiseerde, en flink wat tafelzilver verkocht, om het bedrijf gezond te maken.

Later ging het ook met Timmer mis, maar dat proces beschreef Metze pas in het boek Let’s Make Things Better.

De kans is niet groot dat ik dit vervolg ga lezen. De accenten die Metze in zijn boeken legt, zijn niet de accenten die mij het meest interesseren.

Ook Kortsluiting is in de eerste plaats een aangeklede geschiedenis van personeelsmutaties. En al die mannetjes, en het enkele vrouwtje, illustreren voor mij zo weinig. Dat de mens feilbaar is, was me bekend. Dat mensen die met macht worden bekleed, daar lang altijd niet mee om kunnen gaan, is al evenmin nieuws.

Daarmee wil ik niets zeggen over alles wat Marcel Metze heeft weten aan te tonen. Hij voerde vele gesprekken met ingewijden, en wist zich al doende grote kennis te verwerven over dat ene, zo ingewikkelde bedrijf. Dat alleen al ingewikkeld is, omdat alles zo gefragmenteerd was, in landen, en bedrijfsonderdelen die enorm zelfstandig konden opereren. Want naast dat de wereld telkens veranderde, en dit voor aanzienlijke moeilijkheden zorgde, leed Philips aan het eeuwige probleem dat de productie ook intern behoorlijk kon worden tegengewerkt.

Ik las het luttele wat me wel interesseerde met grote belangstelling. Vrijwel alle kantoorpolitiek liet me volkomen onverschillig. Hoe knap het ook is dat die gereconstrueerd kon worden.