Partial Payments ~ Joseph Epstein

► door: A.IJ. van den Berg

De essaybundels van Joseph Epstein zijn er in twee smaken. Is de ondertitel ‘Familiar Essays’, dan toont hij zich een moderne Montaigne. Die weliswaar nogal persoonlijk lijkende verhalen schrijft, ons daarin tegelijk toch van zich weghoudt, en kleuring brengt door veel te citeren uit wat hij elders heeft gelezen. Heeft het boek een andere ondertitel, dan behandelt het alleen wat hij elders heeft gelezen.

In Partial Payments gaan de essays over schrijvers. Twintig schrijvers in dit geval. En mooi aan elk van die stukken is dat Epstein zich daarin zo’n nauwgezet lezer toont, die wars blijft van welke literaire theorie ook. Verder doet hij zijn best zich niets van modes of reputaties aan te trekken.

De titel van het boek is ontleend aan een aforisme van Lichtenberg, dat ik opvallend genoeg niet in het Duits heb terug kunnen vinden:

To read means to borrow; to create out of one’s reading is paying off one’s debts.

Georg Christoph Lichtenberg

Opvallend was verder dat Epstein zo veel schrijvers behandelde die ik gelezen heb — wat het boek soms toch een duidelijke meerwaarde geeft. Vaak oordelen we zelfs hetzelfde. Zoals uit zijn essay over Tom Wolfe blijkt, en mijn boeklogjes over deze schrijver.

Tegelijk is Joseph Epstein nogal in Henry James — ook in deze bundel weer — terwijl James door diens taal, en de cultuur waarin hij leefde voor mij op een onoverbrugbare afstand staat. Helemaal komt mijn smaak dus niet met de voorkeuren van Epstein overeen.

Maar ik vind het alleen maar spannend om een betoog te lezen waar ik het niet per se mee eens ben, en dit goed geschreven is.

Vaak weegt hij reputaties in dit boek. Is H.L. Mencken niet vooral een schrijver voor jonge mensen? Hoe moet W. Somerset Maugham gelezen worden, als hij nog te lezen is? Bleef de humor van S.J. Perelman houdbaar? Om maar een paar voorbeelden te geven.

En dan doen de antwoorden er op zich niet eens toe; het is de manier waarop hij de kwestie weegt die de essays interessant maken. Al kan ik moeilijk ontkennen blij te zijn als zijn conclusies die mij van bevestigen. Zo leest ook Epstein nog steeds graag een paar bladzijden Mencken, om de energie van deze schrijver, en diens duidelijke lust tot formuleren.

Tegelijk weet ik uit een latere bundel dat Epstein inmiddels alles van Mencken heeft weggedaan, op de autobiografieën na.

Het gaat ook niet om de antwoorden die hij geeft. Voor mij is niet interessant waarom S.J. Perelman nu niet meer goed te lezen is — ik heb hem namelijk nooit kunnen lezen — maar wat dan maakte dat diens boeken zo opvallend tijdsgebonden zijn gebleken?

Bijvoorbeeld.

Joseph Epstein, Partial Payments
Essays on Writers and Their Lives
429 pagina’s
W.W. Norton & Company 1991, oorspronkelijk 1989

In dit boek staan essays over:
[de gelinkte namen zijn ooit op boeklog behandeld]

 


[x]