Oort ~ Jan van Evert

► door: A.IJ. van den Berg

Wie of wat is een Fries? Ook ik heb de vraag weleens gesteld. Niet omdat het onderwerp mij wezenlijk interesseert. Laat iedereen vooral Fries zijn wie dat wil. Maar omdat de vraag ook zo vaak gepaard gaat met een merkwaardige annexeringsdrift. Waarin mensen dan ineens geclaimd worden om éen of andere reden.

Zo is de sterrenkundige Jan Oort [1900 – 1992] een Fries volgens het Historisch en Letterkundig centrum Tresoar. Hij werd namelijk geboren in een Fries stadje waar zijn vader toen toevallig werkte. En Oort woonde tot zijn derde levensjaar in de provincie.

Dat volstaat.

Dus komt hij er makkelijk vanaf, denk ik dan.

Toch moet ik toegeven nooit deze geïllustreerde biografie van Oort te hebben gelezen zonder het merkwaardige getamboereer van Tresoar. Terwijl het boek zeker nut had.

Want, dat in Nederland de radioastronomie zeer ver ontwikkeld is, wist ik weliswaar. Maar hoe dit kwam, wat het betekent, en waar deze astronomen naar zoeken, was me grotendeels onbekend. En Oort’s levensgeschiedenis bood antwoord op al deze vragen.

Dan geldt wel dat ik vooral absorbeer wat me altijd al interesseerde. Zo is de geschiedenis van de radioastronomie nauw verbonden aan die van de computer; want zonder rekenkracht is er geen interpretatie mogelijk van alle waarnemingen.

De astronomie zelf, als onderwerp, blijft me net te abstract om meer over te weten. Mij interesseert dus wel hoe we kijken naar wat er buiten de aarde is, en wat daarin verbetert. Mij blijft nauwelijks iets bij van de conclusies die al dat gespeur uiteindelijk opleveren.

Oort behandelde de wetenschap overigens op Readers’ Digest-niveau, en dat volstond enerzijds ook. Tegelijk leverde dit wel als probleem op dat de lezer vooral verteld wordt hoe knap het is wat Jan Oort allemaal bijdroeg aan het vak. Waarmee het boek me te zeer een hagiografie werd. Navoelen voor welke problemen hij en zijn collega’s stonden, is er nauwelijks bij.

Ik had het prettig gevonden als meer was verteld over wat de belangrijkste vragen waren die de astronomie trachtte te beantwoorden gedurende Oort’s leven. Omdat elk antwoord nieuwe vragen zal hebben opgeroepen, en daarin dus van alles verschoven zal zijn.

Geen levensportret kan bestaan zonder de geschiedenis, die telkens aanreikt langs welke paden mensen zich zullen bewegen.