Spoorboekje ’94 — ’95 ~ NV Nederlandse Spoorwegen

Het Spoorboekje wordt tegenwoordig niet meer uitgebracht op papier. Terwijl deze uitgave toch decennialang elk jaar de ‘meest verkochte paperback’ was; volgens de uitgever. [Wel ontbrak het boek altijd in de bestsellerlijsten — daar waar de meeste treinreizigers de dienstregeling tot de fictie rekenden, omdat de reistijden zo zelden klopten.]

Er bestaan inmiddels andere manieren om een treinreis te plannen. Digitale methoden. En de meeste mensen vinden het handiger om een computer alle uitzoekwerk te laten doen dan om zelf tabellen in een boekje te ontcijferen. Dus daalde de verkoop van de dienstregeling sterk.

Eerder al was er een einde gekomen aan de gewoonte van schoolmeesters om met het Spoorboekje de intelligentie van hun klas te testen. CITO heeft al geruime tijd de schoolonderzoeken gemonopoliseerd. Maar ooit volstond het een onderwijzer eigenlijk wel om te weten of een kind zelfstandig een treinreis kon plannen. Die vaardigheid alleen al maakte het rijp voor de middelbare school.

Mensen genoeg die er nooit in geslaagd zijn.

Ik was blij dat er nog een oud exemplaar van het Spoorboekje rondslingerde in mijn huis, omdat dit boekje in éen opzicht superieur is aan alle oplossingen die tegenwoordig in gebruik zijn.

Digitale reisplanners, zoals 9292.nl of de planner van NS, geven de lengte van de reis namelijk slechts weer in tijd. Niet in afstand.

Maar de Nederlandse Spoorwegen zijn deze maanden niet heel aardig voor me geweest. Vrijwel geen enkele reis vanuit de Randstad verliep zonder ernstige vertraging. Eén keer zelfs heb ik over Groningen terug moeten reizen om überhaupt nog thuis te kunnen komen die dag.

Dat mijn retour zich daarmee ruim anderhalf uur langer dan gewenst voortsleepte, was me zo wel duidelijk. Toch bleef een vraag hoeveel ik hierdoor had moeten omrijden.

En ziet, in het aloude Spoorboekje staan de afstanden tussen de stations er nog gewoon in. Aan het begin van elke dienstregelingtabel worden daar tenminste de kilometersstanden gegeven.

Want al staan de dienstregelingstabellen tegenwoordig online, als PDF-jes, ook daar is die kleine service nagelaten om de kilometerstanden te tonen.

Dus weet ik nu, met de auto is het zeker 155 kilometer van mijn huis naar het Centraal Station te Amsterdam. Eerst met de bus naar Lelystad rijden, en dan met de trein gaan, zal ongeveer even ver zijn.

Een reis met de trein vanaf Heerenveen is voor mij 195 kilometer — omdat ik eerst nog op dat station komen moet. En die ene keer dat het helemaal via Groningen moest, leverde een reis op van 257 kilometer.

En langer kan al bijna niet, in Nederland, voor een retourreis op dezelfde dag.

Overigens ben ik benieuwd of er mensen zijn die spoorboekjes sparen. Want hoewel de oplage altijd immens was, werden ze na een jaar ook heel makkelijk weggegooid omwille van die jaartallen op het kaft. Het is niets dan toeval waardoor mijn exemplaar bewaard is gebleven.

In praktijk gingen ze doorgaans wel langer mee dan dat ene jaar; als NS al wijzigingen doorvoerde ging het meestal om minuten. Structurelere veranderingen waren pas nodig als stations dichtgingen of nieuw werden geopend.

Maar er blijken ook mensen te zijn die oude Wehkamp-catalogi verzamelen, zo bleek me uit vele bedelmails na publicatie van mijn boeklogje. Warenhuiscatalogi hebben alleen aanzienlijk meer te bieden dan oude spoorboekjes. Daarin staat wel in beeld gestold wat de modes en de wanen waren van een tijd.

Het Spoorboekje ’94 — ’95 bood erg weinig dat direct terugverwees naar die tijd midden jaren negentig. Of het moest de bescheiden melding zijn dat alle intercities éen telefoon aan boord hadden toentertijd, in de eerste-klas-coupé achter de machinistenruimte. Gebruik was alleen mogelijk na betaling met een telefoonkaart.

Enkele jaren later al zat ik met GSM en ingebouwd modem op mijn laptop e-mails te versturen vanuit de trein. Misschien wel het laatste moment in de recente geschiedenis dat ik een klein decennium voorliep op de massa.

Spoorboekje ’94 — ’95
geldig van 29 mei ’94 – 27 mei ’95
Prijs inclusief btw ƒ 9,75
870 pagina’s
NV Nederlandse Spoorwegen, 1994

[x]opgenomen in het dossier: oud papier, periodieken