Memories of the Ford Administration ~ John Updike
Mijn kennismaking met de romans van John Updike verliep via de boeken die op dat moment het best verkrijgbaar waren. Zijn nieuwste en toen meest recente werk. Want zo ging dat indertijd. Overgeleverd waren we aan het inkoopbeleid van de boekhandels, die zich ook toen al vooral richten op de waan van de dag.
Gelukkig heeft de handel in boeken zich in éen opzicht geweldig ontwikkeld sinds 1990. Verdwenen is de plicht om slechts genoegen te nemen met de ‘actuele titels’. Evenmin is het nodig om naar schimmige antiquariaten te gaan, in de hoop om daar nog eens een oud boek te kunnen scoren. Alles is inmiddels online te vinden. Al wat je wenst, wordt tegenwoordig gewoon door de post thuisbezorgd.
Maar door die nadruk op actualiteit in de handel kan het goed zijn dat ik van sommige schrijvers een scheef beeld heb gekregen. Zeker als ze een grote productie hadden. Van John Updike bijvoorbeeld las ik alle romans die rond 1990 verschenen. Om daaruit toen te concluderen dat zijn lange werk me niet lag. Daar ontbrak de spanning in die zijn korte verhalen voor mij nu net wel hadden. De romans waren altijd te lang.
Alleen viel Rabbit at Rest uit 1990 me bij de tweede kennismaking enorm mee. Waardoor ik voor de vraag sta of het loont ook zijn andere romans uit die periode nog een kans te geven.
Daarom herlas ik Memories of the Ford Administration. Zonder daar heel veel aan te beleven. Een probleem voor mij alleen al was dat de verteller een historicus is, en hij voor mij geen moment historicus werd. Ik heb nu eenmaal onder deze mensen verkeerd; dat bepaalt mijn blik nogal.
Hoofdpersoon in het boek is Alfred Clayton – een universitair docent geschiedenis die begin jaren negentig het verzoek krijgt van zijn beroepsvereniging om persoonlijke impressies op te schrijven van de jaren onder het bewind van Gerald Ford [1974 – 1976]. Deze Ford was de enige Amerikaanse president die nooit gekozen is; omdat hij de vice-president was onder Nixon, en benoemd werd na diens aftreden.
Clayton’s terugblik wordt alleen wel heel persoonlijk. Zelfs als hij de jaren negentig met de jaren zeventig vergelijkt, is dat met een gekleurde blik. Toentertijd was het bijvoorbeeld niet vreemd als een docent het aanlegde met zijn studentes. Inmiddels is dat tot een misdaad geworden.
Een passage die zijn toon perfect treft, en het boek zelfs op een scheve manier samenvat, staat al meteen, tussen haakjes, in de lopende tekst op pagina 6:
Sex still had a good name during the Ford Administration. Betty Ford had been a footloose dancer for Martha Graham and announced at the outset of the administration that she and Gerald intended to keep sleeping in the same bed…. In those years, one-night stands, bathhouses, sex shops abounded. Venereal disease was an easily erased mistake. Syphilis, the clap–no problem. Crabs, the rather cute plague of Sixties crash pads, had moved on as urban rents went up, and herpes’ welts and blisters had yet to inflict their intimate sting. The paradise of the flesh was at hand. What had been unthinkable under Eisenhower and racy under Kennedy had become, under Ford, almost compulsory. Except that people were going crazy, as they had in ancient Rome, either from too much sex or from lead in the plumbing. Ford, a former hunk, got to wome in a way Nixon hadn’t. Twice, I seem to remember, within a few weeks’ time, a female went after him with a gun: Squeaky Fromme was too spaced to pull the trigger, and Sara Jane Moore missed at close range.
Ofwel, Updike blikt in het boek weer eens fijn terug naar de sexuele vrijheden van een periode waaraan hijzelf veel plezier beleefd moet hebben; omdat het thema zo vaak terugkeert in zijn werk. Ik vind dat nu net niet zijn meest boeiende onderwerp. Zelfs al is de hoofdpersoon van het boek inmiddels getemd — doordat hij in de jaren zeventig een tijd zijn echtgenoot inwisselde voor een ander, maar daar toch op terugkwam.
Ook gaat deze roman over een ander personage. Alf Clayton wilde indertijd een biografie schrijven van de Amerikaanse president James Buchanan [1791 – 1868]. Dat was de president onder wiens leiding de VS uiteen viel in twee delen; waarop de Burgeroorlog volgde. Want toen Lincoln verkozen werd tot president scheidden de zuidelijke staten zich af uit de Unie. En dat was volgens de gangbare opvatting onder historici nooit gebeurd als Buchanan niet wat daadkrachtiger was geweest in zijn regeerperiode.
Clayton wilde dit beeld corrigeren, maar vindt evenwel een ander gegeven uit Buchanan’s leven interessanter. Die was namelijk de enige ongetrouwde president die het land ooit gehad heeft. Speculaties zijn er zelfs dat de man nooit de liefde had gekend.
Maar de historicus weet ook dat beter. Grote delen van het boek bestaan uit een vie romancée van Buchanan. Die vanwege alle dialoog die Updike bedacht en de vele details zeker geen tel een biografie is in de normale zin van het woord.
Daarmee heeft Updike wel allerlei verwikkelingen in het boek gestopt waar een student in de litteratuur ergens nog eens leuk op kan promoveren. Spiegelt Clayton’s leven vol van sex dat van Buchanan niet prachtig? Zijn er naast de tegenstellingen tussen beide levens toch niet ook grote parallellen aan te wijzen?
En wat bedoelt Clayton met de slotopmerking van het boek dat het onmogelijk is je te herinneren wat er echt speelde in je leven, terugkijkend over de decennia? Is die opmerking niet ook als commentaar te zien om zijn eigen werk over Buchanan?
Voor mij was het huiswerk om dit boek uit te krijgen. De wisseling in toon telkens tussen de echte herinneringen en de van Buchanan’s vie romancée vermoeide me.
Memories of the Ford Administration ontkrachtte het oordeel dan ook niet dat zich bij eerste lezing zette. Updike’s taal is onveranderlijk prachtig. Hij wist bij ten tijd en wijle scènes te verzinnen die staan als de rest van het boek allang vergeten is. Maar schreef hij veel over sex dan worden te veel scènes inwisselbaar met eerdere passages uit vroegere boeken.
Zelfs literaire porno heeft niet echt goede verhaaltjes.
RSS feeds