Opgejaagd, gedoemd, verloren ~ Klaus Mann

► door: A.IJ. van den Berg

Het dagboek van Klaus Mann is niet meer dan het dagboek van Klaus Mann. Het grootste deel van de inhoud was niet voor andere lezers bedoeld, en is al helemaal geen leestekst.

In telegramstijl maakte Mann gauw eens aan het eind van de dag de inventaris op van wat er gebeurd was. Hij had hier-en-hier aan gewerkt. Hij had die-en-die ontmoet. En hij had dit-en-dit gelezen.

Uitzonderingen daargelaten. De vertaler W. Hansen hecht in Opgejaagd, gedoemd, verloren bijvoorbeeld groot belang aan een pagina die Klaus Mann ooit uit een van de schriftjes heeft gescheurd in 1940. Omdat Mann daar waarschijnlijk een al te kritische zelfdiagnose had opgeschreven.

Een boek als dit heeft daarom een goede reden nodig om opgepakt te worden. En toevallig had ik ditmaal een reden, vanwege mijn plotselinge belangstelling voor de autobiografie van Golo Mann. Plus de wetenschap dat Klaus en Golo altijd nauw met elkaar contact hebben gehouden.

Over deze broederband bood het dagboek helaas weinig nieuws. Evenmin werd me meer gewaar over Golo Mann’s wederwaardigheden in 1940.

In het dagboekdeel uit 1941 van broer Klaus is Golo al ineens in de Verenigde Staten.

Nu heeft samensteller W. Hansen ook een bloemlezing gemaakt uit wat er aan dagboek is. Daarbij zal hij ongetwijfeld op andere zaken gelet hebben. Klaus Mann pleegde zelfmoord in 1949; en bij zo’n zelfgekozen einde willen biografen en andere interpretatoren gauw eens naar eerdere aanwijzingen speuren.

Hansen koos ook slechts een klein deel van wat er aan materiaal ligt. Er is een stukje 1933, om de verwarring toen. Een deeltje 1936 om aan te geven wat Klaus Mann zoal bezighield tijdens de exil-jaren. De periode 1939-1940-1941 krijgt misschien wel de meeste aandacht in deze bloemlezing. En er is nog een rukje 1948.

Het meest boeiend daaraan? Misschien de aantekeningen van Klaus Mann tijdens zijn verblijf in Nederland. Als hij bijvoorbeeld terloops zijn vriend Menno ter Braak verwijt Nietzsche helemaal verkeerd te lezen. Of veel later, als de kroning van Juliana alles in de war stuurt bij zijn reis naar Amsterdam.

Of als hij net in de VS is, en dan grote problemen heeft om adequaat in het Engels te schrijven. Waarop het hem is alsof hij alleen bestaat in het Duits. Terwijl het hem tegelijk steeds moeilijker valt om boeken van Duitstalige auteurs te lezen.

Ook dat waren telkens mededelingen van hoogstens een zin of wat, maar voor de verandering wel constateringen die vergezichten openden.

Dat van Klaus Mann’s escapisme in de verdovende drugs, of de vluchtige jongensliefde, wat de samensteller allemaal zo illustrerend vond, geloof ik verder wel.