Filter Bubble ~ Eli Pariser

Toen dit boek verscheen, zorgde het voor enige ophef. Alleen begreep ik niet zo goed waar iedereen zich druk over maakte. En daarop viel het besluit The Filter Bubble pas te lezen als de hype vergeten was, en de uitgave voor 1 cent online te koop zou staan.

Eli Pariser had ontdekt wat het betekende dat Google sinds december 2009 zijn zoekresultaten aanpast naar de aanvrager. Niemand krijgt daardoor nog dezelfde verwijzingen te zien na het intypen van een gelijkluidende zoekopdracht. Zelfs de mensen niet van een gelijke leeftijd, van een vergelijkbare achtergrond, en politieke voorkeur.

En dit zou dan maken dat eenieder voortaan alleen nog informatie krijgt voorgeschoteld die de eigen standpunten het best bevestigt. Extreem gesteld: fans van Geert Wilders leven volgens Google met een heel ander internet dan ik.

Alleen deden ze dat toch al.

Niemand gaat als een onbeschreven blad online. Zelfs de allerjongste kinderen niet, die amper kunnen schrijven. Ook zij zijn al gevormd door opvattingen uit hun omgeving. En met zulke opvattingen komt ook een blindheid voor andere ideeën.

Verder is vrijwel iedereen voorspelbaar; mits er genoeg gegevens bestaan over zijn of haar gedrag.

Gewoonten laten zich nauwelijks veranderen. Wat tot voor kort niets uitmaakte. Alleen betekent dit tegenwoordig ook dat de politie ruim 90% van de tijd precies weet waar u bent. Of dat bedrijven menen dat u veel meer geïnteresseerd zou zijn in aanbiedingen, als die precies op het juiste moment worden gedaan.

Ik begon boeklog ooit om mijn eigen vooroordelen te onderzoeken. En wat een sukkel ben ik toch om dat altijd weer te willen blijven doen. Om met de permanente onzekerheid te willen leven dat niets van wat wij weten waar hoeft te zijn. Op wat wiskunde na dan — maar zelfs wiskunde gaat in de basis altijd weer terug op onbewijsbare aannames.

Want weinig mensen lezen meer dan éen krant. Vrijwel niemand kijkt behalve het TV-journaal op een Nederlandse zender ook de journaals die buitenlandse kanalen dagelijks tonen. Eenieder leeft al in een zeepbel; en raakt makkelijk in verwarring als die onverwacht knapt en er daardoor schijnbaar geheel nieuwe informatie doordringt.

Al jaren voordat Google gepersonaliseerde zoekresultaten ging bieden, deden webwinkels dit al. Wat dan betekende dat sommige klanten meer betaalden voor hetzelfde product dan anderen.

En zelfs dat is niet nieuw. De kosten van vele verzekeringen, zoals die voor auto’s of tegen inbraak, hangen met iemands woonplaats samen; en zelfs met de postcode binnen deze woonplaats nog. Bedrijven discrimineerden ook zonder internet veel van hun klanten al.

Het enige verschil met toen is dat die klanten dat nu kunnen weten; omdat hetzelfde internet hen de mogelijkheid biedt om kennis over tarieven en service te delen.

Pariser stelt dat in The Filter Bubble twee dingen. Zo neemt hij zonder meer aan dat het kwalijk is als wij allen niet meer hetzelfde belangrijk vinden — omdat wat het nieuws ons toont aan actualiteiten niet hetzelfde is als wat de buurman ziet.

Hij redeneert dus vanuit een ideale oertoestand die nooit bestaan heeft.

Weliswaar heeft hij vervolgens gelijk met de stelling dat democratie niet werkt als iedereen alleen denkt vanuit zijn kleine eigenbelang.

Aleen is mijn gedachte daarop toch: zolang bedrijven nog zo veel effectiever hun eigenbelang kunnen verdedigen bij politici dan ik dat kan. En politici in Nederland pertinent weigeren om lobbyistenregisters op te stellen, laat staan om hun partijfinanciering te openbaren, meen ik al niet in een democratie te leven.

Zelfs al functioneert het openbaar bestuur hier op andere vlakken wel heel behoorlijk. Als het regent in de winter, blijft niet alles meteen weken blank staan.

Eli Pariser had me kortom kunnen verrassen door me iets nieuws te vertellen over de menselijke perceptie; en met welke kennis wij ons dagelijks door het leven slaan. In plaats daarvan gaat dit boek vrijwel alleen over zaken die online spelen — terwijl dat internet zelfs voor mij slechts een onderdeeltje is in mijn bestaan.

Dus lijkt me het voornaamste nut van dit boek de juiste timing te zijn van de uitgever. Even kwam er reuring om het gegeven dat een gratis zoekmachine, die meent zijn gebruikers zo goed mogelijk van dienst te zijn, desondanks met een prijs komt. Dat had een begin kunnen zijn, om een redelijk abstracte discussie over zaken als privacy te openen.

Maar dat onderwerp is voor de grote massa nog altijd te abstract. Al plakken ineens velen nu wel uit angst hun webcam af.

Eli Pariser, The Filter Bubble
What the Internet is Hiding from You
294 pagina’s
Viking, 2011

[x]opgenomen in het dossier: digitale cultuur, privacy