Afscheid van Leiden ~ Karel van het Reve
Herlezen is het ware lezen. Al blijft het enige inspanning vergen om voldoende titels te houden om telkens opnieuw te kunnen bekijken. Herlezen laat ook weleens boeken slijten. Een decennium later blijken die dan minder te vertellen te hebben dan steeds werd gedacht.
Zoals ik ooit al schreef, de ideale recensie kan ook pas worden opgeschreven nadat de criticus twee keer naar hetzelfde boek heeft gekeken. Twee keer; gescheiden door een lange periode tijds.
Tegelijk lukt het me niet goed om te formuleren wat een boek dan zo herleesbaar maakt.
Zo heb ik de bundel Afscheid van Leiden nu al menigmaal gelezen. En telkens met plezier. Toch is veel makkelijker te verwoorden wat Karel van het Reve ondertussen tot een wat ouderwetse schrijver maakt — met niet uit te vlakken nare trekjes bovendien — dan tot een auteur waar ik telkens weer een soort troost vind.
Vervelend aan Van het Reve blijft een pesterig Amsterdamse gymnasiastentoontje, dat hij zich als jongen aanmat en nooit meer afleerde.
Afscheid van Leiden biedt bovendien nogal wat gelegenheidswerk, dat niet per se houdbaar is gebleven. Waarin Karel van het Reve dan inderdaad terugkeek op zijn loopbaan aan de Leidse universiteit. Begonnen toen het academische landschap er nog heel wat pastoraler bij lag.
Geef nooit meer dan twee uur college in de week, had hij als raad gekregen bij zijn aantreden.
Troost vind ik bij het herlezen van Karel van het Reve waarschijnlijk vooral in diens ‘nuttig gemaakte wantrouwen’. Bij onze gedeelde overtuiging dat te veel vrij massaal aangehangen overtuigingen in de kern al niet deugen; laat staan dat ze inhoudelijk zouden kloppen. Omdat te vaak vorm en machtsfactoren niet te vergeten meer bepalen dan inhoud.
Terwijl het enkel de inhoud is die telt. En houdbaar blijft.
Al de rest is modieus en daarmee een vooral vervelend tijdsverschijnsel.
Dus las ik onder meer voor de zoveelste maal zijn ‘Toespraak over Popper in Enschede’. En dan is het waarschijnlijk Karel van het Reve’s opgetogenheid waardoor zo’n tekst me nu nog aanspreekt. Niet wie Karl Popper was, is interessant. Nee, waar deze voor stond. Popper probeerde een methode te vinden om onzin te kunnen onderscheiden van ideeën die wel zinvol zijn. En hij slaagde daar toch een heel eind in.
En hoewel ik veel meer tegen Popper’s wetenschapsfilosofie in kan brengen dan Van het Reve deed, doet dat er op het moment van lezen dan niet toe. Opluchting mag even overheersen. Er is namelijk een behoorlijk krachtige medestander gevonden, in de onwinbare oorlog tegen alle onzin, en de bullshit die toch vrijwel iedereen telkens weer zo belangrijk vindt.
De wereld ziet er, kortom, voor even minder troosteloos uit.
RSS feeds